Хожибойга ma'ruza

o'girmoq  leksemasining  tilda  quyidagi  leksik  ma'nolari  bor:  1)  bir  tomonga 

qaratmoq,  burmoq.  Ra'no  yuzini  chetga  o'girib,  boshidagi  ro'moli  bilan  yuzini 

artdi, uzun entikdi. («Mehrobdan chayon»dan); 2) aziz-avliyolarga atab boshi yoki 

ustidan  pul  yoki  biror  buyumni  aylantirib  sadaqa  qilmoq:  Oftob  oyim  erining  bu 

so'zini  eshitishi  bilan  Xo'ja  Bahoviddin  yo'liga  o'girib  qo'ygan  yetti  tanga  pulini 

To'ybekaga  berib,  darrov  eshonnikiga  jo'natdi.  («O'tkan  kunlar»dan).  Biroq, 

o’girmoq  leksemasi  keyingi  yillarda  «tarjima  qilmoq»  ma'nosida  ham 

qo'llanmoqda:  Shunisi  diqqatga  sazovorki,  XIX  asrlarda  rus  yozuvchilarining 

asarlari ham xorijiy tillarga ko'plab tarjima qilina boshlandi. Masalan, XVIII asr 

va  XIX  asrning  boshlarida  yaratilgan  rus  lirikasi  namnalari  va  «Revizor» 

---

komediyasi nemis tiliga, N. V. Gogolning bir qancha nasriy asarlari fransuz tiliga 

o'girildi. (G'. Salomov). 

Bu  nutqiy parchada o'girmoq leksemasining uslubiy qiymati ham yo'q emas: 

u tarjima qilmoq leksemasining kontekstda ikki marta takrorlanmasligiga erishish 

(leksik  tavtalogiyaga  barham  berish)  maqsadida  ishlatilgan,  shuning  uchun  bo'lsa 

kerak  o'girmoq  leksemasining  «tarjima  qilmoq»  ma'nosida  qo'llanishi  asta-sekin 

odat  tusiga  kirib  bormoqda.  Demak,  bu  leksemaning  ana  shu  okkazional  ma'nosi 

uzual ma'noga o'tish jarayonini boshidan kechirmoqda deyishga asos bor. 

 

               Tekshirish savollari va topshiriqlar 

1.

 

Uzual va okkazional ma'nolar qanday farqlanadi ? 

2.

 

Nima  uchun  uzual  ma'no  til  birligi,  okkazional  ma'no  esa  nutq  birligi 

sanaladi ? 

3.

 

Okkazional ma'nolar qanday yuzaga keladi ? 

4.

 

Okkazional ma'no uzual ma'noga aylanishi mumkinmi ? 

5.

 

Birorta  badiiy  asar  tilidan  uzual  va  okkazional  ma'nolarda  qo'llangan 

leksemalarni toping. 

 

                        Tayanch tushunchalar