1-laboratoriya ishi. Quymalarni qoliplarda olish. Ishdan maqsad

 

 

 

 

 

ìì

b

a

R

)

3

1

:

3

1

(

2





---

 

 

FOYDALANILADIGAN MATERIAL, USKUNA, MOSLAMA VA O‘LCHOV 

ASBOBLARI 

Quymalar  olishda  quyma  va  qolip  materialidan  tashqari  model,  sterjen,  opokalar,  model 

taglik taxtasi, shibba, elak va boshqalardan foydalaniladi. 

Quymani olish tartibi 

Qolip      materiali      tayyorlanadi.      Qolip      tayerlanadigan 

joyga  model  taglik  taxtasi  1  ni  gorizontal  qilib  ko‘pilib,unga 

model 2 quyiladi, unga esa   qolipga   metall   kirituvchi quyish 

sistemasi modeli 2

1

 biriktiriladi  (42-rasm,a). 

Model  taglik  taxtasiga  pastki  opoka  3  o‘rnatiladi.  Keyin 

yupqa  qilib  qum  kukuni,  uning  sirtiga  10-15      mm      qalinlikda   

qoplama   material   solinib, so‘ngra   opoka   to‘ldirgich material 

3

´

  bilan  to‘ldirilgach,  shibba  4  bilan  shibbalanadi.  Opoka 

zixidagi  ortiqcha  material  chizg‘ich  9  bilan  sidirib  tashlanadi.  

Qolip 

materialining 

gaz 

o‘tkazuvchanligini 

yaxshilash 

maqsadida  uning  bir  necha  joyida  six  sim  4'  bilan  kichik 

teshiklar ochiladi (42-rasm,b), 

Opoka  ikkinchi taglik taxta bilan yopilib, ularni birgalikda  

180°S  ga  burib,  tekis  joyga  qo‘yamiz,  ustidagi  model  taglik 

taxtasini olamiz. Keyin pastki   opokaga   ustki   opoka o‘rnatib, 

ularni  o‘zaro  shtirlar  6  bilan  mahkamlaymiz.  So‘ngra  qolipga 

metall  kirituvchi  quyish  sistemasi      elementi  modeli  2'  ga  shlak 

tutgich modeli 7, unga esa stoyak modelk T ni biriktiramiz, ustki 

opokani  ham    pastki  opoka  singari    qolip    materiallari  bilai 

to‘ldirib shibbalaymiz, ortiqcha materiallarni sidirib tashlab, gaz 

chiqarish teshiklari ochamiz (42- rasm, e va g). 

4.  Stoyak  modeli      atrofini  andava      bilan      o‘yib,    metall 

kuyish   kosachasi   ochamiz.   Keyin  ehtiyotlik  bilan  stoyakni 

tortib olamiz. 

5. Opokalardan      shtirlar olinib,  keyin   ustki   opokani 

ko‘tarib,      180°C  ga    aylantirib  tekis  joyga  qo‘yamiz,  undan 

ehtiyotlik   bilan    shlak   tutgich modelini ajratib olamiz. Qeyin 

xuddi   shu   tarzda   pastki opokadan qolipga metalni kiritish modeli 2' va quyma modeli 2    ni    

ajratib    olamiz (42- rasm, d). 

6.Qolipga    metall    kiritish yo‘llari kuzatilib, yaroqliligiga ishonch hosil etilgach, pastki   

opokadagi    qolipning yarim pallasidagi bo‘shliqdagi o‘z tayanch joyiga  sterjep  10 o‘rnatiladi. 

Keyiy pastki opokaga   ustki    opoka    ehtiyotlik bilan  quyilib,   qolip  yig‘ilgach    opokalar    

yana    shtirlar bilan       mahkamlanadi  42-rasm,e), 

7. Qolipga   cho‘michda   keltirilgan  metall   quyiladi,  metall   qotgach   quyma   ajratib 

olinadi  (42-rasm, z). 

8.  Quymadan    quyish  sistemasi      metali      ajratilib,      so‘ngra  quyma  tozalanadi  va  sifati 

ko‘zdap kechiriladi (42-rasm, i). 

Ma’lumki, gilli materiallardan tayyorlangan qoliplar bir marta quyma olishga yaraydi. Bir 

marta  quyma  olingan  qolip  materiali  qayta  yangilashga  yuboriladi.  U  erda  u  kesaklangach  va 

metall  qo‘shimchalardan  tozalangach,  ularga  ma’lum-miqdorda  hali  ishlatilmagan  qum,  o‘tga 

chidamli  gil,  suv  va  maxsus  qo‘shimcha  moddalar,  masalan,  kuymasligi  uchun  toshko‘mir 

kukuni  qo‘shiladi.CHo‘yan  quymalar  olish  uchun  umumiy      qolip      materialda      bir  marta 

ishlatilgan qolip materiali   94,5-96,5% qum,   gel 3-5%,  toshko‘mir  kukuni va  boshqalar  0,5 

va 4,5-5.5%   suv  bo‘ladi. 

 

 

 

---

 

 

26-jadval 

Tartib 

№ 

Detal 

Eskizi 

Qolip 

tayyorlash bilan 

bog‘liq ishlar 

eskizi 

Qolip 

(sterjen)  

materiali 

tarkibi 

Quyma metalli va uni 

qolipga quyish 

harorati,   

0

S 

Quymadan quyish 

sistemasi metalini 

ajratilgach, uni qay 

usulda tozalanadi 

Quyma sifati    

qanday 

kuzatiladi 

 

 

 

 

 

 

 

Talabalar berilgan toyshiriqqa ko‘ra yuqorida ko‘rilgan misoldagi tartibda quymalar olishni 

mustaqil  bajaradilar  va  ishlov  materiallari  asosida  26-  jadval  to‘ldiriladi.  Quymalarni  gilli  qum 

qoliplarda olishning bu  usuli og‘ir mehnat talab  etishi, sirt  yuza va  aniqligi pastligi, ish unumi. 

kamligi sababli kam seriyalab quymalar olishdagina qo‘llanadi. 

 

O’z-o‘zini tekshirish uchun savollar 

1. Quymakorlik mashinasozlikda qatsday o‘rinni zgallaydi? 

2. Modelning vazifasi  nima,  uniig shakli, o‘lchamlari    qanday aniqlanadi? 

3. Sterjenlarnnng vazifasi nima va ular qanday materiallardan tayyorlanadi? 

4. Normal quynsh sistemasi elementlarining vazifalarini aytib bering? 

5. Quyish sistemasn elementlarining o‘lchamlari qanday aniqlanadi?