Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

бозор нархидаги қийматидир.
Ялпи ички маҳсулот умумлаштирувчи иқтисодий кўрсаткич бўлиб, у 
фақат мазкур мамлакат ишлаб чиқариш омилларидан фойдаланган ҳолда 
мамлакат ичида яратилган товар ва хизматлар жами қийматининг бозор 
нархларидаги ифодасини намоён этади. У барча ишлаб чиқарувчилар 
томонидан қўшилган қийматлар йиғиндиси сифатида намоён бўлади. 
Ялпи ички маҳсулот худди ялпи миллий маҳсулот каби ҳисобланади, 
бироқ ЯИМ кўрсаткичига мазкур мамлакатнинг чет эллардаги ишлаб чиқариш 

---

306 
омилларидан фойдаланиб олиб борилган ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш 
ҳажмлари киритилмайди, лекин шу мамлакат ичидаги хорижий мамлакат 
корхоналари маҳсулоти киритилади. Шунинг учун ЯММ билан ЯИМ миқдор 
жиҳатдан қисман фарқ қилади. 
ЯММ ва ЯИМнинг ўзаро фарқини қуйидаги чизма орқали яққолроқ 
ифодалаш мумкин (14.2-чизма). 
14.2-чизма
ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги таркибий нисбатлар 
Мамлакат ичидаги ишлаб чиқариш 
Чет эллардаги 
миллий
корхоналар
маҳсулоти 
Хорижий
корхоналар
маҳсулоти 
Миллий
корхоналар
маҳсулоти 
4 трлн.сўм 
24 трлн.сўм 
6 трлн.сўм 
Демак, чизмадан кўринадики, мамлакат ЯММ 30 трлн. сўмни (М
2
ва М
3
шартли рақамлар йиғиндиси), ЯИМ эса 28 трлн. сўмни (М
2
ва М
1
шартли 
рақамлар йиғиндиси) ташкил этади. 
ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги фарқ у қадар аҳамиятли эмас. Бу фарқ 
ривожланган мамлакатларда ЯИМнинг ±1%ни ташкил этади. БМТ статистика 
хизмати асосий кўрсаткич сифатида ЯИМдан фойдаланишни тавсия этади. 
Яқин вақтларга қадар АҚШ ва Японияда ЯММ кўрсаткичи қўлланилар эди, 
эндиликда бу мамлакатлар ҳам ЯИМ кўрсаткичини қўллай бошладилар. 
Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулот кўрсаткичи ҳисобга 
олинмоқда. Шунинг учун биз бундан кейинги ўринларда ялпи ички маҳсулот 
тўғрисида сўз юритамиз. 
Жумладан, 2008 йилда мамлакатимиздаги ялпи ички маҳсулотнинг 
номинал ҳажми 36839,4 млрд. сўмга етиб, унинг ўсиш суръатлари 9 фоизни 
ташкил этди
111
.
Олиб борилган таркибий ўзгаришлар натижасида саноатнинг ялпи ички 
маҳсулотдаги улуши 2000 йилдаги 14,2 фоиз ўрнига 2008 йилда 22,3 фоизни, 
хизматлар кўрсатиш соҳасининг улуши 37,2 фоиз ўрнига 43,3 фоизни ташкил 
этди. Қишлоқ хўжалигида эса аксинча – бу кўрсаткич пасайиб, 30,1 фоиздан 
19,4 фоизга тушди (14.1-жадвал).