«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
2.5. KONNING ISHLATISH JARAYONIDA BAJARILADIGAN 
GEOLOGIK NAZORAT 
 
Konning ishlatish jarayonining kon-geologik nuqtai nazardan nazorat qilish 
neftni yer qa’ridan chiqarib olish jarayonini o’rganish va tahlil qilishdan, neftni 
chiqarib olish dinamikasiga va neft uyumining suvlanishiga, zaxiralarni butkul 
chiqarib olishga ta’sir etadigan omillarni va ishlatish jarayonini to’liq tavsiflaydigan 
boshqa ko’rsatkichlarni aniqlashdan iborat.
12.5 rasm. Qatlamni ishlatish grafigi (sxemasi):
 Q
s
– 
shiqarib olingan suyuqlikning jami miqdori, t; 
Q
n
– 
shiqarib olingan neftning jami miqdori, t; 
r
– o’rtasha 
qatlam bosimi, MPa; 
q
n
–shiqarib olingan neftning joriy 
miqdori, t; 
q
s
–shiqarib olingan suvning joriy miqdori, 
t; 
r
– gaz omili, m
3
/t; 
w
– shiqarib olingan hamma 
suyuqliklar miqdoriga nisbatan suvning miqdori, %; 
n
– 
ishlatilayotgan quduqlar soni; 
Q
o’r
– shiqarib 
olinayotgan neftning bir quduqqa to’g’ri keladigan 
o’rtasha sutkalik miqdori, t; T
1
, T vaqt. 

---

294 
Konni ishlatishni nazorat qilish samarasi asosan sanoat − tajriba va konchilik 
tadqiqotlarining hajmi va ularni muntazam ravishda bajarilishiga bog’liq. Bunday 
tadqiqotlar natijasida neftning yer qa’ridan to’liq chiqarib olinishiga ta’sir etadigan 
turli omillar aniqlanadi. Bularga quduqlar to’rining zichligining uyumning neft 
beraolishligiga va neft olish sur’atiga ta’siri, gidrodinamika metodlari bilan yer 
qa’rining chuqur qismlarida tadqiqotlar o’tkazish, turli konchilik tadqiqotlarini 
(quduq debitini o’lchash, quduqning qabul qilaolishligi, suvlanganligi va h.k.) 
amalga oshirish, neft va suvning kimyoviy tarkibini tahlil qilish, radiometrik 
tadqiqotlar o’tkazish, sarf o’lchagich va miqdor o’lchagichlar yordamida qatlamning 
ishlatilganlik darajasini aniqlash va b. tadqiqotlar mansub. 
Konda o’tkaziladigan geofizik tadqiqotlar muhim ahamiyatga ega. Bular 
yordamida turli texnik mustahkamlash (quvurlar birikmasi ortida suyuqliklar 
harakatlanishi kuzatilganda, mustahkamlash quvurlari birikmasi buzilganda, 
sementning ko’tarilgan balandligini aniqlashda va sh.o’.) va geologik-kon masalalari 
(ayniqsa bir va har xil tarkibli qatlamlarga suv bostirishni nazorat qilish masalasi) hal 
etiladi. 
Qatlamlarga suv bostirish tadqiqotlari majmuasining asosini impulsli neytron 
metodlari tashkil qiladi. Mazkur metodlarning qo’llanishi qatlamlarga suv 
bostirishning o’ziga xos xususiyatlarini belgilash, uyumni ishlatishni nazorat qilish 
imkoniyatini yaratadi va suvlangan qatlamlarni samarali izolyatsiyalashni 
ta’minlaydi.
Konni ishlatishning jadal sistemalaridan foydalanishda suv bostirishning 
o’choqsimon va maydoniy xillarini qo’llash samarali bo’lib, uni nazorat qilishda 
rang, izotop va b. qo’shilgan suyuqliklar ishlatiladi. Bajarilgan ishlarning natijalari 
neft konlari geologiyasining bir qator masalalarini hal qilishda va uyumlarni 
ishlatishning nazorat etishda qayd etilgan metodlarning imkoniyatlari kattaligidan 
darak beradi. 
Mazkur metodlar ishlatish ob’ektidagi qatlamlar oralig’idagi haydash va 
ishlatish quduqlari oralig’idagi bog’liqliklarni, shuningdek, gidrodinamik 
bog’liqliklarni baholash imkonini beradi. Bundan tashqari ular yordamida quduqqa 
haydalayotgan suvning anomal tezlikda harakatlanayotgan uchastkalarini, qatlamning 
foydali qalinligini aniqlash, turg’un zonalar va suv bostirilgan zonalarda tegilmagan 
neft qoldiqlarini topish hamda qatlamlarning to’g’ri taqqoslanganligini va uyumning 
bostirilgan suv bilan qamrab olinganligini baholash mumkin bo’ladi. 
Shunday qilib, kon-geofizik tadqiqotlarning radiometrik va boshqa metodlaridan 
olingan ma’lumotlar konda bajarilgan geologik tadqiqotlardan olingan ma’lumotlar 
bilan birgalikda suv-neft tutash yuzasining holatini aniqlashga va neftlilik 
chegaralarini muntazam kuzatib borishga, suyuqlikni qatlamdagi harakatlanish 
yo’nalishini va tezligini aniqlashga imkon beradi. SHuningdek, mazkur metodlar 
yordamida uyumning ishlatilmayotgan qatlamlari va uchastkalari va neftlilik 
chegarasi ortiga neftni oqib kelishi belgilanadi. Uyumni ishlatishning turli 
bosqichlarida uning suv bostirilgan uchastkalarining hajmi va neft beraolishlik 
koeffitsientini aniqlashga imkon beradigan bir qator parametrlar belgilanadi hamda 
quduqni texnik holati va uni suvlanganligi bilan bog’liq turli masalalar hal etiladi. 
Qayd etilgan metodlardan atroflicha foydalanib, yer qa’ridan neftni samarali va to’liq 

---

295 
chiqarib olish uchun ishlatish sistemasini yaxshilash borasida zarur bo’lgan tadbirlar 
asoslab beriladi.