«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

4.3.2. Belgili qatlamlarni, shlamni o’rganish va jinslarning granulometrik 
tahlili 
 
Belgili qatlamlarni o’rganish.
Neft konlari kesimida ko’pincha belgili 
qatlamlar uchraydi, burg’ilash chog’ida ularning joylashishini aniqlash geolog-
neftchining quduq kesimini kuzatib borishini osonlashtiradi. Masalan, Baku rayonida 
akchagil yarusining pastki qismida vulkan kullari qati, G’arbiy Ukrainadagi konlarda 
miotsen davri yotqiziqlarining tagida tuffit jinslari qati, Starogroznensk rayonida 
quyi sarmat yarusidagi mergellar qati, O’zbekistonning Farg’ona neft-gaz regionida 
paleogen davrining Turkiston qati ohaktoshlari, Surxondaryo neft-gaz regionida 
paleogen davrining Buxoro qati ohaktoshlari, Buxoro-Xiva neft-gaz regionida o’rta 
yura davrining terrigen yotqiziqlari, Ustyurt neft-gaz regionida yuqori yura 
davrining karbonat jinslari qati va boshqalar 
belgili
gorizont hisoblanadi. 
Belgili qatlamlarning joylashish o’rnini aniqlash mahalliy ahamiyatga ega, lekin 
ayrim hollarda regional ahamiyat kasb etishi ham mumkin (masalan, 
O’zbekistonning platforma va orogen qismlaridagi neft-gazli regionalarini 
o’rganishda). 
Quduqlarni burg’ilash jarayonida olingan kern bo’yicha (yoki karotaj 
diagrammasini izohlashda) belgili (qaytaruvchi) gorizont aniqlanishi zarur. Uning 
quduq kesimidagi o’rnini aniqlash orqali kesimni to’laligicha yoki ayrim 
intervallarini tasavvur etish va ayrim gorizontlarning o’rnini belgilash mumkin 
bo’ladi. Qayd qilingan metoddan foydalanish quduq kesimini o’rganishda katta 
yordam beradi. 
Shlamni o’rganish.
Aylanma burg’ilashda maydalanayotgan jins zarralari va 
parchalari (shlam) gil eritma oqimi yordamida yer yuzasiga chiqariladi. Ushbu 
zarralar va parchalarni o’rganish orqali burg’ilanayotgan jinslar xususiyatini aniqlash 
mumkin. SHu sababli bunday «parchalar metodi» 1931 yildan amaliyotda qo’llanila 
boshladi. 
Shlam olinadigan intervallar quduq kesimini o’rganish darajasiga qarab 
belgilanadi. Kesimni mufassal o’rganish lozim bo’lganda kern uzluksiz olinadigan 
intervallardan shlam namunalari har 5 m intervaldan, kern olinmaydigan 
intervallardan esa shlam har 1-2 m dan olinadi. Shlamni olishda maxsus yashik 
tayyorlanib, uning yuqorisiga diametri 1 mm dan 10 mm gacha bo’lgan elaklar 
o’rnatiladi. Quduqdan chiqayotgan gil eritma yashik orqali o’tkaziladi. SHlam olish 
jarayonida elaklar teshigini yopilib qolishdan asrash uchun burg’ilash eritmasiga suv 
qo’shiladi. Shlam olish uchun yashik orqali 50 l burg’ilash eritmasi o’tkaziladi. 

---

15 
Elaklar ustida qolgan jins zarralari va parchalari suv bilan yuvib tozalanadi, 
quritiladi, qog’oz xalta yoki probirkaga solinadi, yorliq yopishtiriladi.