O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

6. Oliy nerv faoliyati tiplariga berilgan ta’riflarga mos nomlarni kiriting. 
1) xolerik;
2) sangvinik; 
3) melanxolik; 
4)flegmatik 
Kuchli, qo`zg`aluvchan, muvozanatlashmagan, jonsarak tip.
Bu 
tipda qo`zg`alish tormozlanishdan ustun turadi. Bu tipga kiruvchi 
bolalarda shartli reflekslar sekin paydo bo`ladi, o`rtacha 
o`zlashtiradi, biror ishga tez kirishib, tez soviydi, emotsional 
reaktsiyalari kuchli, bilar—bilmas javob berib o`z fikrini 
maqullaydigan, topshiriqlarni o`z vaqtida bajarib kelmaydigan, sekin 
paydo bo`lgan shartli reflekslar tez so`nadi, maktab hayotiga 
qiyinchilik bilan ko`nikadi, nutqi tez va qo`pol, xarakteri
o`zgaruvchan, o`z hissiyotlarini qiyinchilik bilan ushlaydigan,
qiziqqon, agressiv, tarbiyaga qiyinchilik bilan beriluvchi, faqat 
tarbiya asosidagina uzoq va tizimli ish faoliyatiga ega bo`ladi. 
Kuchli, qo`zg`aluvchan, muvozanatlashgan, serharakat tip.
Bu tip nerv protsesslarining 
kuchliligi, qo`zg`alish va 
tormozlanishning muvozanatlashganligi va harakatchanligi
bilan ta'riflanadi. Bu tipga kiruvchi bolalarda shartli reflekslar 
tez hosil bo`lib, tez so`nadi va tez tiklanadi, maktab hayotiga tez 
ko’nikadi, o`qish va yozishni tez o`rganadi, ular namunali xulqqa
ega bo`ladi, darslarni a'lo o`zlashtiradi, uyga berilgan vazifalarni 
o`z vaqtida bajarib kelishga harakat qiladi, nutqi tez va ravon, so`z 
boyligi ko`p, aytilgan so`zlarni tez ilg`ab oladi, jonli, harakatlari tez, 
turli imo —ishoralar bilan o`z fikrini ifoda qiladi va boshqa ijobiy 
xarakterlar bilan ajralib turadi. 
Birinchi signal tizimi 
Ikkinchi signal tizimi 

---

83 
Nimjon yoki sust tip.
Bu tipda nerv jarayonlari
sustligi, kam qo`zg`aluvchanligi va tormozlanish jarayonining 
yuqoriligi bilan xarakterlanadi. Bu tipga kiruvchi bolalarning ish 
qobiliyati past, nutqi sekin, yaxshi rivojlanmagan, so`z boyligi kam, 
qiyinchiliklardan qo`rqadi, tez charchaydi, o`qish, yozishni
sekin o`rganadi, maktab hayotiga qiyinchilik bilan ko`nikadi,
o`z o`rtog`ining xarakteriga ixtiyorsiz moslashadi, o`zlashtirish 
past, xarakteri beqaror maqsadsiz, diqqati beqarorligi bilan 
xarakterlanadi. 
Kuchli, qo`zg`aluvchan, muvozanatlashgan, kam harakat tip.
Bu tipda tormozlanish kuchli, ammo ularning o`rin almashinuvi sust. 
Bu tipga kiruvchi bolalarda shartli reflekslar sekin hosil
bo`ladi, tez so`nadi va sekin tiklanadi, ular o`qish, yozish va 
gapirishni tez o`rganadilar, ularning xulqlari yaxshi, odobli, nutqlari 
sekin va ravon, so`zli bolalar bo`ladilar. 
7. Rasmda berilgan oliy nerv faoliyati tiplariga mos nomlarni belgilang? 
1) melanxolik; 
2) sangvinik; 
3) xolerik;
4)flegmatik 
3 
2 
1 
4 

---

84