Kiritishning turdosh qurilmalari. Sichqoncha. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. Kirish

Monitor o‘lchovi 
Ekanni optimal kattaligi 
14 dyuym 
640х480 
15 dyuym 
800х600 
17 dyuym 
1024х768 
19, 21 dyuym 
1280х1024 
Rang kattaligi (rang to‘qligi) 
Rang kattaligi ekranni har bir nuqtasi qabul qila oladigan turli xil tuslarni sonini 
aniqlaydi. Maksimal kiritilgan rang kattaliklar videoadapter xususiyatiga va birinchi 
navbatda undagi o‘rnatilgan videoxotira soniga bog‘liq bo‘ladi. Undan tashqari, u 
ekranning belgilangan kattaligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Ekranning yuqori kattaligida, 
tasvirning har bir nuqtasiga videoxotirada kamroq joy ajratishga to‘g‘ri keladi. Berilgan 
ekran kattaligiga va rang to‘qligiga qarab, quyidagi formula orqali videoxotira hajmini 
aniqlash mumkin: 
Р=
8
*
)
*
(
b
n
m
Р – videoadapter xotirasini zarur hajmi; 
m – ekran (nuqtalar) gorizontal kattaligi; 
n – ekran (nuqtalar) vertikal kattaligi; 
b – rangni kodlash razryadi; 
bugungi kunda ranglar to‘qligining asosiy talabi – 256 ta rang. Ko‘p dasturlar 65 
ming rangni talab qiladi (High Color tartibida). 
Ekran maskasi.
Tasvir sifati soyaviy maskani ishlatilishini turiga va tavsifnomasiga 
bog‘liq. Bu yerda maska oralig‘idagi masofani o‘lchaydigan o‘lchov birligi sifatida 
millimetr ishlatiladi. 14 dyuymli 0,28 mm maskali monitor uchun taxminan 600000 
teshik bo‘ladi. Teshiklar orasida masofa qancha kichik bo‘lsa, teshiklar qancha ko‘p 
bo‘lsa, tasvir sifati shuncha yuqori bo‘ladi. 
 
Muhofaza sinfi. 
Monitorni muhofaza sinfi xavfsizlik texnikasi talablari nuqtai 
nazaridan monitor muvoffiqlik standarti bilan aniqlanadi. Hozirgi kunda quyidagi 
halqaro standartlar qabul qilingan: MPR-II, TCO-92, TCO-95, TCO-99. MPR-II standarti 
inson uchun xavfsiz bo‘lgan elektromagnit nurlari darajasini cheklaydi. ТСО-92 
standartida bu me’yorlar saqlanib qoldi, ТСО-95 va ТСО-99 standartlarida bu me’yoarlar 
qat’iylashgan. Ergonomik va ekomanik me’yorlar birinchi bo‘lib ТСО-95 da paydo 

---

bo‘lgan. ТСО-99 standarti esa tasvir sifatini (yorug‘lik aks etishi, jimillashi, qobiqni 
dog‘larga qarshi xususiyati) aniqlovchi parametrlarni qat’iy me’yorlarini kiritdi.
 
Aktiv matritsada bo‘lganidek, passiv matritsali suyuqkristalli monitorlarda ham 
ikkinchi qutblangan yoryg‘lik filtri yacheyka orqali o‘tuvchi yorug‘lik miqdorini 
boshqaradi. Yacheykalar yorug‘lik filtri orqali o‘tadigan qutblash tekisligiga iloji boricha 
yaqin o‘tadigan qilib yorug‘lik to‘lqinini qutblash tekisligini qaytaradi. Har bir 
yacheykada yorug‘lik qancha ko‘p bo‘lsa, piksel shuncha yorug‘ bo‘ladi. Monoxromli 
(oq-qora) suyuq kristalli monitorlarda kulrang gradatsiyasi (CI gacha) yoki yacheyka 
yorug‘ligi o‘zgarishi hisobiga, yoki bitta pikselga muvaffaq bo‘lgan yoqilgan va 
o‘chirilgan yacheykalar miqdori orasidagi mutanosibligi hisobiga yaratiladi. Rangli 
suyuq kristalli monitorlarda bir pikselga uchta yacheyka to‘g‘ri keladi va ularning 
yorug‘ligini boshqargan holda ekranda tasvirni turli rangliligiga erishish mumkin. 
Hozirgi kunda passiv matritsali va ikkilamchi skanerlashli suyuq kristalli monitorlarkeng 
tarqalgan, chunki tasvir sifati bo‘yicha aktiv matritsali suyuq kristalli monitorlarga 
yaqinlashtirib olindi, ammo oddiy passiv matritsali suyuq kristalli monitorlarga 
qaraganga uncha qimmat emas. 
Aktiv matritsali monitorlarni ishlab chirarishda uchraydigan jiddiy muammo chiqish 
nazoratida braklash foizi yo‘qori: panellarda ishlamaydigan yacheykalar haddan tashqari 
ko‘p topiladi (asosan tranzistorlar buzilgani uchun). Bu ularni ancha qimmatlashtiradi, 
chunki braklangan mahsulot qiymati sifatli mahsulot qiymatiga kiradi.Eng yaxshi rangli 
displey – aktiv matritsali displeylardir, yoki har bir pikselni uchta tranzistor (qizil, yashil 
va kko‘k rang uchun) boshqaradigan ingichka plyonkali tranzistorlardir (TFT). Aktiv 
matritsali monitorlar tasvir yorug‘ligi bo‘yicha passiv displeylardan oshadi, shuning 
uchun ulardagi tasvir burchak ostida yaxshi ko‘rinadi. 
Hozirgi kunda suyuqkristalli monitorlar nafaqat portativ kompyuterlarda faol 
ishlayapti, balki stol usti tizimlarda ham qo‘llanila boshladi. Ularni elektron nurli trubkali 
monitorlardan bir qator faziolatlari ajratib turadi:
•
Ma’lumot aks etishi uchun monitor ekranining butun yuzi ishlatiladi. Masalan, 17 
dyuymli suyuqkristalli monitorlarda ko‘rish doirasi – 17 dyuym, elektron nurli trubkali 
monitorlarda esa faqat 15 dyuym. 
•
Ish joyini tejashga imkon beradigan kichik chuqurligi. 
•
Kam energiya ishlatadi, natijada issiqlik kam chiqaradi. 
•
Suyur kristalli monitorlarda lyuminoforni “kuiyshiga” ga moyil emas.
•
Dizaynerlarni xursand qiladigani, monitorni 90
0
ga burish mumkinligi. 
Suyuqkristalli monitorlarni sotib olishdan oldin barcha kamchilik va yutuqlarini 
hisobga olish kerak. Bu monitorlarni keng tarqalmasligiga sabab – ularning yo‘qori narxi 
(ammo kompyuter apparatlarini ta’minlashga taaluqli narxi doim tushib turadi)