Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarning o ‘sish va rivojlanish jarayonlarida suvning
o ‘rni. 
Bolalar organizmida hujavra tashqarisidagi suv k o ‘p b o i a ­
di, ana shuning uchun bolalar organizmining suvliligi katta da- 
rajada o'zgarib turish xususiyatiga ega, v a ’ni bolalar organizmi 
ju da tez suvni yo'qotish va jud a tez jam lash xususiyatiga egadir. 
Yosh ulg‘ayishi bilan har 1 kg tirik vaznga zarur b o ig a n suvning 
miqdori kamayadi, ammo suvning mutloq miqdori esa ortadi. Uch 
oylik bola uchun uning har 1 kg massasi uchun 150-170 g suv ta- 
lab qilinadi, 2 yoshda bu ko'rsatkich 95 g va 12-13 yoshda - 45 g 
tashkil qiladi. Bir yoshli bolalarning bir kecha-kunduzlik suvga 
b o ig a n talabi 800 ml ni, to 'rt yoshda - 950-1000 ml, 5-6 yoshda
- 1200 ml, 7-10 yoshda - 1350 ml va 11-14 yoshda - 1500 ml ni 
tashkil etadi.
Bolalarning o ‘sish va rivojlanish jarayonida m ineral tuz-
larning ahamiyati. 
Hayotiylikning asosiy xususiyatlaridan biri 
b o ig a n qo'zg'aluvchanlik hodisasi mineral m oddalarning (natriy, 
xlor. kaliy) mayjudligi bilan bog'liq. Suvaklar, asab elementlari, 
muskullarning o'sish va rivojlanishi mineral moddalarning miq- 
doriga bog'liq. Ular qon reaksivasini (pH) aniqlaydi, yurak va asab 
tizim ining m o ia d il faoliyatini ta'm inlaydi, gem oglobinning hosil 
b o iis h i m e’da shirasi tarkibidagi xlorid kislota (xlor) sintezlanishi 
uchun foydalaniladi.
M ineral tuzlar hujayralarning hayot faoliyati uchun zarur b o ' Igan 
m a iu m osmotik bosimni hosil qiladi.
Yangi tu g ilg a n bolalarda mineral moddalar tana o g irlig in in g
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2,55 % ni tashkil etsa, voyaga yetgan odam larda - 5 % ni tashkil 
etadi.
Voyaga yetgan odamlar aralash ovqatlar bilan ovqatlanganda 
uning organizmi uchun zarur b o ‘lgan mineral m oddalarni ovqat­
lar bilan oladi. Odamlar faqatgina osh tuzini ovqatga, ovqatlarga, 
kulinariya ishlov berish vaqtidagina qo'shiladi. o'sayotgan bola or­
ganizmi ko'plab qo'shim cha mineral moddalarni tushishiga ehtiyoj 
sezadi.
Mineral m oddalar bolalarning rivojlanishi uchun muhim ahami- 
yatga ega, suyaklarning o'sishi, to g ‘aylam ing suyaklanish mud- 
dati va organizmdagi oksidlanish jarayonlarining holati kalsiy 
va fosforlar almashinuvi bilan b o g iiq . Organizmdagi oqsillar va 
yo g'lar almashinuvi, qon ivishi, muskullarning qisqaruvchanligi, 
asab tizim ining qo'zg'aluvchanligiga, odatda, kalsiy ta ’sir ko'rsa- 
tadi. Fosfor esa faqatgina suyak to'qim alarining rivojlanishi uchun 
zarur bo'lm ay balki asab tizimi, ko'plab bezli va boshqa a ’zolar- 
ning m o'tadil faoliyati uchun ham zarurdir.
Temir qondagi gemoglobin tarkibiga kiradi, bolalar organizmi­
ning kalsiyga bo'lgan talabi uning hayotining birinchi yilida qayd 
etiladi: bu yoshdagi kalsiyning miqdori 2 voshdagidan 8 marta, 
3 yoshlikdagidan 13 marta ko'pdir, so ' ngra organizmning kalsiy­
ga bo'lgan talabi pasadyadi va jinsiy yetilish davrida biroz ortadi. 
M aktab o'quvchilarining bir kecha-kunduzlik kalsiyga b o ig a n ta­
labi 0,68-2,36 g ni, bir kecha-kunduzlik fosforga bo 'lg an talab esa 
1,5-4 g ni tashkil etadi.
Maktab yoshdagi bolalar uchun kalsiy va fosfor tuzlarining maq- 
bul konsentratsiyasining o'zaro nisbati 1 g aten g b o is a , 8-10 yosh- 
da - 1 : 1,5, o'sm irlar va katta yoshdagi o'quvchilar uchun 1 : 2 
bo'lishi kerak. Ca va P tuzlarining bunday nisbati skeletning rivoj- 
lanishini m o ’tadilligini ta'm inlaydi. Sutda yuqoridagi tuzlarning 
nisbati ideal holatda, shuning uchun ham bolalarning oziqlanish 
ratsioniga sut, albatta, qo'shilishi shart.
Bolalarning temirga bo'lgan talabi, voyaga yetgan odam lamiki- 
ga qaraganda yuqori, (1 kg tirik vaznga bir kecha-kunduzda 1,2 mg 
dan to 'g 'ri ketadi, voyaga yetgan odam larda esa 0,9 mg). Bolalar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bir kecha-kunduzda 2 5-40 mg natriy olishi, 12-30 mg kaliy va 12- 
15 mg xlor olishi kerak.