Fiziologiyasi va gigiyenasi

12. 5. Suv va m inerallar alm ashinuvi. Darm ondorilar
Suv va mineral tuzlarning ahamiyati. 
Organizmdagi barcha 
moddalarning o ‘zgarishi suvii muhitda bajariladi. Suv organizm­
ga tushgan oziq moddalarni eritadi. Suv mineral m oddalar bilan 
birga hujayralam ing tuzilishi va ko'plab almashinuv reaksiyalarda 
ishtirok etadi.
Suv tana haroratining boshqarilishida ishtirok etadi: b u g ia n ish
bilan tana haroratini sovutadi, uni qizib ketishdan saqlaydi; erigan 
moddalarni tashishda ishtirok etadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Suv va mineral tuzlar, asosan, organizmning ichki muhitini 
tashkil etadi, qon plazmasi, limfa va to'qim alararo suyuqliklarning 
asosiv qismini tashkil qiladi. Qonning suyuq qismida erigan ayrim 
tuzlar, gazlarning qon bilan tashilishida ishtirok etadi.
Suv va mineral tuzlar hazm shiralarining tarkibiga kiradi, chun­
ki ularning ovqat hazmi jarayonidagi ahamiyatini aniqlab beradi. 
Suv ham mineral tuzlar ham organizm uchun energiya manbayi 
hisoblanmasada, ularning m o'tadil holatda organizmga kiritilishi 
va chiqarilishi, uning m o'tadil faoliyati uchun zarur sharoit hi­
soblanadi. В uning uchun voyaga y etgan odamlar organizmining 
tana og'irligining yaqin 65 % ni, bolalar organizmining esa 80 % 
ni suv tashkil qilishini aytishni o'zi kifoya. Organizm tomonidan 
suvning yo'qotilishi o g 'ir buzilishlarga olib keladi. Masalan, ema- 
digan bolalarning ovqat hazmining buzilishida organizmni suvsiz- 
lanishi juda xavfli, oqibatda muskullarning tortishishi, hushdan 
ketish holatlari kuzatiladi. Odamlarga bir necha kun davomida suv 
bermaslik o 'lim bilan tamom bo'ladi.
Suv almashinuvi. 
Odam tanasining suv bilan to 'lig 'ic h a ta ’min- 
lanishi, uning ovqat hazmi tizimidan doimiy ravishda surilishi hiso- 
biga amalga oshadi.
Odamlar uchun m o'tadil ovqatlanish tartibida va atrof-muhitning 
m o'tadil haroratida bir kecha-kunduzda 2-2,5 / suv talab qilinadi. 
Bu miqdordagi suv quyidagi manbalardan olinadi: 1) Ichiladigan 
suvlardan (1 / ga yaqin), 2) Ovqatlar tarkibida saqlanadigan suvdan 
(1 
I
ga yaqin) oqsillar, yog'lar va uglevodlar alashinuvi natijasida 
organizmda hosil bo'ladigan suvlardan (300-500 ml).
Organizmdan suvlarni haydovchi asosiv a ’zolar b o ‘lib buyrak- 
lar, ter bezlari, o ‘pka va ichaklar hisoblanadi. Buyraklar orqali bir 
kecha-kunduzda siydik tarkibida 1,2-1,5 
I
suv organizmdan chiqa- 
riladi. Ter bezlari bilan bir kecha-kunduzda teri orqali ter shakli- 
da 500-700 ml suv ajratiladi. Havo harorati va namligi m o'tadil 
b o ig a n id a har daqiqada 1 sm2 teri yuzasidan 1 mg suv ajraladi.
O 'pka orqali suv bug'lari shaklida 350 ml suv ajraladi. Suvning 
bu miqdori nafas olish chuqurlashganda va tezlashganda keskin or- 
tadi va bir kecha-kunduzda 700-800 ml suv ajralishi mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ichaklar orqali najas bilan bir kecha-kunduzda suv chiqarili- 
shi mumkin. Ichaklarning faoliyati buzilganida katta miqdorda 
suv chiqarilishi mumkin (ich ketish paytida) bu esa organizmning 
suvsizlanishini keltirib chiqaradi. Organizmning m o'tadil faoliya­
ti uchun eng muhimi xarajat b o ’lgan suvning o 'm in i to 'lig 'ic h a
to'ldiradigan suv tushishi zarur.
Agar organizmga tushayotgan suvning miqdori chiqarilayotgan 
suvdan kam bo'lsa. bu paytda chanqoqlik seziladi. Iste’mol qilin­
gan suvning miqdori bilan ajratilgan suvlar miqdorining o'zaro nis­
bati suv muvozanatini tashkil etadi.