Fiziologiyasi va gigiyenasi

M ahsulotlarni almashtirish. 
Bir kecha-kunduzlik taomno-
mani tuzishda unga kiritiladigan mahsulotlarning turli-tumanligi, 
kimyoviy tarkibi va kaloriyasini hisobga olish zarur.
Taomlar xilma-xil bo'lishi uchun faqat mahsulotlar vig'indi- 
sini o'zgaitirish kifoya qilmaydi, buning uchun bitta mahsulotdan 
tavyorlanadigan taom lar turini ko'paytirish kerak. Masalan, go'sht- 
dan kotletlar, bitochkalar, gulvash. befstrogen va hokazolar tayyor- 
lash mumkin.
Zarur b o ig a n d a bir mahsulotni boshqasi bilan almashtirish 
mumkin, biroq almashtiriladigan mahsulotlar qimmati teng bo'lishi 
zarur. Masalan, go'sht o'rniga baliq, suzma, tuxum berish mumkin, 
biroq ularni yormalar yoki sabzavotlar bilan almashtirib bo'lm ay- 
di, chunki bu mahsulotlar kimyoviy tarkibi jihatidan bir xil emas, 
go'shtda to 'la qimmatli sifatli oqsillar ko'p, yorma va sabzavotlar- 
da esa, asosan, uglevodlar bo'ladi.
M ahsulotlarni shunday hi sob bilan almashtirish kerakki, 
o'sm irning bir kecha-kunduzlik ratsionida oqsillar va yog'lar 
miqdori o'zgarm asin. B a’zi mahsulotlar, non, sariyog', sut, shakar 
kabilar ham. albatta, taomnomaga kiritiladi. Bu oziq-ovqat m ahsu­
lotlari o ’rnini hech narsa bosaolmaydi. Qaymoq, pishloq, suzma-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ni esa har kuni yeyish shart emas. Biroq, haftaning oxiriga borib, 
m ahsulotlar to'plam ini t o i a tenglashtirib olish kerak.
11. 5. Bolalar va o ‘sm irlarning ovqatlanish gigiyenasi
Bolalar va cTsmirlarning organizmida iste'm ol qilingan taom- 
larning to 'lig ’icha hazmlanishida, ovqatlanish tartibining ham 
ahamiyati katta. Bola dastlabki 3 yoshida kundalik ratsionini tax- 
minan bo'lib kun bo’yi olsa, kevinroq 7, 6, 5 va 4 martalik ovqat- 
lanishga o ‘tadi. M aktabgacha yoshda esa kundalik ovqatlanish 
ratsionini tuzayotganda, albatta, tushlikda qabul qilinadigan ovqat 
hajmi kengaytiriladi, biroq bu kengaytirish sekinlik bilan amalga 
oshiriladi. Chunki maktabgacha voshdagilar uchun bir keeha-kun- 
duzlik ratsion teng hajmlarga bo'lingani m a'qul. Chunki bunday 
y o ‘l tutilganda bolaning ishtahasi ochiladi, bir kecha-kundizlik 
ratsion teng hajmlarga bo'linadi (o'sm irlar uchun har 3 -4 soatdan 
keyin ovqatlanish belgilanadi) va organizm faoliyati susaymasligi 
uchun, albatta, bola uxlashi lozim.