Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet213/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

S u tv a doim iy tishlarning chiqish m uddatlari
(A. G. Xripkova bo"yicha)
T ishlarning nomi
T ishlarning chiqish m uddatlari
Sut
D oim iy
O'rtanchi kesuvchi
8 -9 oylikda
7-7,5 yoshda
Yonbosh kesuvchi
8-10 oylikda
8-9 yoshda
Qoziq
14-18 oylikda
10-12 yoshda
Birinchi kichik ildizli
12-14 oylikda
10-11 yoshda
Ikkinchi kichik ildizli
2 0 -3 0 oylikda
11 yoshda
Birinchi katta ildizli
6 - 7 yoshda
Ikkinchi katta ildizli
12-14 yoshda
Uchinchi katta ildizli
17-25 yoshda
Butun jahon sog'liqni saqlash tashkiloti m a'lum otlariga ko'ra
10 ta tekshirilgan odamlardan 7-8 tasini tishlari davolashga muh- 
toj ekanligi aniqlangan va bu. birinchi navbatda. kariyes bilan alo-
www.ziyouz.com kutubxonasi


qadordir. Uning mohiyati quyidagidan iborat. Em alga kimyoviy 
ta ’sir ko'rsatilganida ularning dem ineralazatsivasi - ovqatlaming 
qoldiqlarini parchalanishi natijasida hosil bo'lgan kislotalar ta ’siri- 
da emalning mineral tuzlarini erishi yuz beradi.
Tish to ’qimalarining deminaralizatsiyasi emal ostida joylashgan 
dentinda ham yuz beradi.
Uglevodlarning achishidan yuzaga keluvchi asosiy mahsulot -
sut kislotasi emalga juda katta salbiy ta ’sir ko'rsatadi. Keyinchalik 
esa to 'g Lridan to 'g 'ri m ikroblam ing deminerallashgan emalga va 
dentinga ta ’siri yuz beradi. natijada tishning organik moddalarining 
parchalanishi kuzatiladi.
Tashqi (ekzogen) omillar ham kariyes jarayoniga o 'z ta ’sirini 
ko'rsatadi. Bular qatoriga vitaminlaming (asosan, В guruhi va D) ye- 
tishmasligi, kalsiy, fosfor va ftorlarni ovqat va suv tarkibida taqchil 
bo'lishi, ultrabinafsha nurlarining yetishmasligi yoki boTmasliklari 
kiradi. В ularning hammasi organizmda minerallar va oqsillar al­
mashinuvining buzilishiga olib keladi, bu esa, o 'z navbatida, emallar 
va dentinning oziqlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Kislotalar ta ’siri ostida emaldagi mineral moddalarning erishi 
yuz beradi, emalning jarohatlangan qismida mikroorganizm larning 
faoliyati uchun juda qulay sharoit yaratiladi. K islota hosil qiluvchi 
mikroorganizm lardan tishning moddali toshmalari yuzaga keladi. 
Bu yerda ko'pchilik holatlarda kariyesning rivojlanish jarayoni 
boshlanadi, k o 'z bilan k o'rsa bo'ladigan oq dog' yuzaga keladi. Ja­
rohatlangan joy da mineral m oddalarning kamayishi kuzatiladi.
B o'shliqlar hosil bo'lishining oldini olish uchun ko'proq oziqlar 
bilan yetarii miqdorda kalsiy, fosfor va ftor tushishini ta ’minlash 
uchun oziqlanish ratsionini m uvozanatlashtirish zarur.
Hozirgi davrda kariyesning ftorli profilaktikasi keng qo'llanil- 
moqda. Bu ichimlik suvini, ftorlashtirish va natriy ftor eritmasi bi­
lan mahalliy sug’orish, namlash, maxsus ftor saqlovchi tish talqon- 
lari - kukun, pastalari, eleksirlar va, nihoyat, ftorli tabletkalardan 
foydalanish juda foydalidir.
M aktablarda bolalarning tishlarini saqlash maqsadida o g 'iz 
b o'shlig'ini davolashga qaratilgan chora-tadbirlar o'tkaziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi


z a ra r la n g a n t is h la r olib tash lan a d i yoki plom balanacli v a sh u y o 'l
bilan q o lg an tish la rn in g . ay n iq sa. d o im iy tis h la rn in g buzilish la ri- 
n ing oldi olinadi.
T ish larn in g salo m atlig in i t a 'm i n l a s h . avvalo, har bir o ziq la n ish - 
d a n k e y in tishla r o ra s id a q o lg a n o v q a tla r z a rra c h a la r id a n to z a la s h
m a q s a d i d a u n c h a issiq boM m agan q a y n a g a n suv bilan c h a y q a sh n i 
q a t ’iv k u n tartib ig a kiritish zarur.
H a r kuni k e c h q u ru n u y q u d a n o ldin b arch a o v q a tla r q o ldiqlarini 
ch iq a rib ta sh la s h u ch u n tish talqoni va tish c h o 'tk a s i bilan to z a la s h
zarur.
B o la la rg a j u d a issiq va sov u q suv. o vqatlarni b e rm a s lik k e r a k
h a m d a u larg a y o n g 'o q yoki b o sh q a qattiq m o d d a la rn i tish bilan 
s in d irish ig a ru x sa t b e rm a s lik lozim.
Y uqorigi k esu v c h i tishla r bilan pastki k esu v c h i tishlarni tutatishi 
tish la s h d e b ataladi. T ish lash t o ' g ' r i b aja rilg a n id a y u q o rig i k e s u ­
vchi tis h la r pastki tish la rd an oidingi h o la td a turadi. Q a vsiki. ular­
nin g k e s u v c h ilik ta 'sirini oshiradi.
M e x a n ik j i h a t d a n m a v d a la n g a n o v q a tla r o g 'i z b o 's h l i g 'i d a
s o 'l a k bilan aralashadi. O g 'i z b o ’s h l i g ’iga uch j u f t katta s o 'l a k
b ez la rin in g v o 'lla ri ochiladi: q u lo q o id i. pastki j a g ' osti va tilosti 
bezlari. K a tta s o 'l a k b e z la rid a n tashqari m ay d a, shilliq s o 'l a k b e z ­
lari h a m m a vjud, ular b utun o g 'i z b o 's h l i g 'i va til shilliq p a rd a s id a
j o y l a s h g a n .
B o la la r t u g 'i lg a n i d a n b o sh lab u la rn in g s o ’lak bezlari faoliyat 
k o i 's a t a b o sh la y d i, lekin h ay o tin in g birinchi o y la rid a s o ’lak k am
ajraladi. Sut tishlari chiqishi bilan s o 'l a k ajralishi s h u n c h a lik orta- 
diki. hattoki bola uni vutib u l g u ra o lm a y d i, n atijada u n in g o g 'i z d a n
chiq ib turishi kuzatiladi.
SoMakda m u r a k k a b u g le v o d la rn i m a l to z a g a c h a p a rc h a lo v c h i 
ptialin ferm enti
v a d is axaridla rni g lu k o z a g a c h a p a r ch alo v ch i 
mal-
taza fermentlari
saqlanadi. S o 'l a k oqsili 
musin -
uni y o p ish q o q
q ila d i.
M u s i n tufay li s o 'l a k bilan yaxshi t o 'y i n g a n o v q a tla r vengil yu- 
tiladi. S o 'l a k n i n g ta rk ib id a tabiati jih a t id a n oqsil b o 'l g a n lizosim -
m o d d a s i b o 'l i b u z a rarsiz la n tirish - bak trisid lik x u su s iv a tig a ega.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Shular sabab b o ’lsa kerak o g 'iz b o 'sh lig 'i shilliq pardasidagi ja- 
rohatlar. yaralar, tana yuzasidagilarga qaraganda ancha tez tuzaladi.
Bolalarning yoshi ulg'ayishi bilan ularda ajralayotgan s o ia k - 
ning miqdori ham orta boradi: bolalarning 9 dan 12 oylikkacha va 
9 dan 1 i yoshgacha bo'lgan bolalarda so'lak ajralishining ancha 
aniq o'zgarishi kuzatiladi. Bolalar bir kecha-kunduzla o'rtacha 
800 sm3 so'lak ajratadi.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish