O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Modda alm ashinuvining о 'zgarishi.
U ning intensivligi, ayniqsa, 
yallig’lanish o ’chog’i m arkazida kuchayadi. Bu hujayra shikastlanishi 
va shikastlangan lizasomalardan gidrolitik fermentlarning chiqishi bilan 
bog’liq. Yallig’lanish o ’chog’ida to ’la parchalanm agan karbonsuvlar 
m ahsulotlari (sut, p irouzu m k islota), ch ala y o ngan y o g ’lar (y o g ’ 
k islo tala ri, keton ta n a c h a la ri) va o q sil p a rc h a la n ish m ahsulotlari 
(p o lip e p tid la r, a m in o k is lo ta la r) t o ’p la n a d i. M ito x o n d riy a la r 
shikastlanishi - Krebs sikli fermentlarining m orfologik substrati - aerob 
oksidlanish va oksidlanishning fosforlanish bilan birga kechishining 
buzilishiga olib keladi. K arbonat angidridi hosil b o ’lishi kam ayadi, 
nafas koeffitsiyenti pasayadi.
Yallig‘lanish o ’chog’ida fizik-kim yoviy o ’zgarishlar:
- to ’la yonm agan m ahsulotlar to ’planishi hisobiga atsidoz^va H* 
giperioniya rivojlanadi;

---

- giperosm iya - y a llig ‘lanish o ‘ch o g ‘ida to ‘qim a shikastlanishi 
natijasida m olekula va ionlar (NaT, K% Ca2+ va b.) konsentratsiyasi 
k o ‘payadi. A yniqsa, kaliy k onsentratsiyasi o shadi, giperkaliem iya 
yuzaga keladi. Bularning hammasi osmotik bosim ko‘tarilishiga olib 
keladi, y allig ‘lanish o ‘chog‘ida u 19 atm. yetadi. To‘qima m uzlash 
nuqtasining - Д 0 pasayishi ham xarakterlidir. U m e’yorda 0,62 tashkil 
qiladi, yallig‘lanishda esa 1,4 gacha yetadi;
- g ip e ro n k iy a - o n k o tik b o sim n in g k o ‘ta r ilis h i. O q siln in g
to m irla rd a n c h iq is h i v a y irik o q sil m o le k u la la rin in g m ayda 
molekulalarga parchalanishi yallig‘lanish o ‘chog‘ida oqsil molekulalari 
k o n s e n tra ts iy a s in in g o sh ish ig a o lib k e la d i, n a tija d a gip ero n k iy a 
rivojlanadi;
- hujayra yuza tarangligining o‘zgarishi - yog‘ kislotalari va yuza 
tarang lig in i kam aytiruvchi boshqa b irikm alam ing to ‘p!anishi bilan 
bog‘liq.
Y a llig 'la n is h m e d ia to r la r i
b io lo g ik fa o l m o d d a la r b o ‘lib , 
y a llig ‘lanish rivojlanishini aniqlovchi yetakchi patogenetik om illar 
h is o b la n a d i. M e d ia to r la r g a s e m iz h u ja y r a la m in g ( t o ‘q im a
bazofillari) degranulatsiyasi va trom botsitlar parchalanishi natijasida 
h o s il b o ‘ lu v c h i g is ta m in va s e ro to n in , s h u n in g d e k liz o s o m a l 
f e r m e n tla r , k a tio n o q s illa r i, s ik lik n u k ie o tid la r , R N K , D N K
p a rc h a la n is h m a h s u lo tla ri, g ia lu ro n id a z a , lim fo k in la r, E, va E 2 
p ro staglan d inlar, kallidin va bradikinin, kom plem ent fragm entlari 
C 2a, C 3 a , C 5a v a b. k ira d i. K ey in g i v a q tla rd a a n iq la n is h ic h a , 
y a llig ‘lan ish n in g eng kuchli m ed iato ri b rad ik in in h iso b lan ad i. U 
plazm a 6 - globulindan kallikreinogenning faollashish m ahsuloti -
kallikrein ferm enti ta ’sirida X agem an om ili (qon ivishi X II om ili) 
ishtirokida hosil b o ‘ladi. Biologik tabiatiga qarab m ediatorlar oqsil 
(m asalan, o ‘tkazuvchanlik om ili yoki globulini, plazm in), polipeptid 
( m a s a la n , b r a d ik in in ) , b io g e n a m in la r ( m a s a la n , g is to m in , 
seroton in) b o ‘lish i m umkin.
Ta’sir qilish m exanizm i bo‘yicha m ediatorlar vazofaol moddalar 
h isoblanadi: to m ir o ‘tkazuvchan!igi va tonusini o 'zg artirad i, shish, 
o g ‘riq c h a q ira d i. L e y k o tsitla r e m ig ratsiy a sig a , qonning reo lo g ik
xususiyatlariga va h.k. ta’sir ko‘rsatadi.
Yallig'lanish o'chog'ida tomir o'zgarishlari.
A. M. Chemux (1979) 
va A. I. Strukov (1982) tomir reaksiyalarining quyidagi bosqichlarini 
ajratadi: 1 - qisqa m uddatli tom irlar spazmi va keyinchalik arterial 
giperemiya shakllanishi; 2 - venoz giperemiya; 3 - staz.

---