O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

 
2.5. Shartnomaning bajarilishi va tomonlarning javobgarligi 
Lizing bitimlarini amalga oshirishning muhim shartlaridan biri 
shartnomada ko‘rsatilgan majburiyatlarning bajarilishi hisoblanadi. Lizing 
shartnomasi bo‘yicha majburiyatlarni bajarishning quyidagi asosiy tamoyillari 
shakllantirilgan:
1
1
Джуха В.М. Лизинг: Учебное пособие – Ростов н/Д.: Феникс, 1997, 45 c. 

---

30 
1. Qonun va shartnomaga mos ravishda aniq bajarish, lizing predmeti 
shartlariga rioya qilish, bajarish shartlari, vaqti, o‘rni va usullarini sifatini 
ta’minlash. 
2. Bajarishning tejamkorligi, ya’ni bajarish usulini tanlashda eng kam 
xarajatlarga yo‘l qo‘yish. 
3. Hamkorlik – hamkorlarning huquq va manfaatlariga zarar etkazmaslik, 
ishbilarmonlik etikasiga rioya qilish, majburiyatlarni bajarishda bir-biriga 
ko‘maklashish. 
4. Bajarishni belgilangan muddatda amalga oshirish. 
5. Majburiyatlarning umuman yoki kerakli tarzda bajarilmasligi uchun 
javobgarlik. Shartnoma bandlarini bajarishni kafolatlashni ta’minlash maqsadida 
tomonlardan har biri uchun jarima choralari qo‘llanishi ko‘zda tutiladi. 
Shartnoma shartlarini buzuvchilar uchun qonunchilikda quyidagi qoidalar 
ko‘zda tutilgan: 
•
majburiyatlarni umuman yoki kerakli tarzda bajarmaslik tufayli 
yetkazilgan zararni aybdor tomon qoplaydi; 
•
ish va xizmatlar bajarilmaganda kreditor ularni bajarishni uchinchi 
shaxslarga topshirishi va xarajatlarni qarzdor hisobidan undirishi mumkin; 
•
lizing oluvchi bitim muddati tugagach lizing obyektini sotib olmasdan 
o‘z vaqtida qaytarmasa, lizing beruvchi mulkni qaytarib olish yoki zararni 
qoplashni talab qilish huquqiga ega. 
Lizing shartnomasi bo‘yicha majburiyatlar iqtisodiy jihatdan zararlarni 
qoplash va jarimani to‘lash shaklida aks ettirilib, ularni zararlarsiz to‘latish ham 
mumkin. Jarima bu shartnoma shartlarini buzuvchi tomonidan to‘lanuvchi pul 
miqdori. U erkin konvertasiya qilinuvchi valyutada majburiyatlarning yoki 
qarzning foizida jarima ko‘rinishida va penya ko‘rinishida to‘lanishi mumkin.
Lizing shartnomasi bo‘yicha tomonlarning majburiyatlari quyidagi 
hollarda to‘xtatilishi mumkin: to‘lov miqdori to‘laligicha to‘lansa, bitimni 
berkitish summasi bir vaqtning o‘zida to‘lansa, shartnoma bir tomonlama bekor 
qilinsa. Shartnomani bekor qilishga asos sifatida quyidagilarni ko‘rsatish 
mumkin:
•
shartnoma muddatining tugashi yoki sud qarori; 
•
tomonlarning kelishuvni muddatidan oldin to‘xtatish qarori yoki 
tomonlardan birining tugatilishi; 
•
lizing beruvchining tashabbusi bilan quyidagi hollarda: oldi-sotdi 
shartnomasi kuchga kirmasa yoki bekor qilinsa; sotuvchi mulkni lizing 

---

31 
oluvchiga yetkazib bermasa; lizing oluvchi 30 kundan ortiq qarzni to‘lamasa; 
mulkdan texnik sharoitlar buzilgan holda foydalanilsa; 
•
lizing oluvchining tashabbusi bilan quyidagi hollarda: lizing obyektini 
qabul qilishda tuzatib bo‘lmaydigan kamchilik va nuqsonlar aniqlansa; lizing 
obyekti o‘z vaqtida yetkazib berilmasa. 
Shu tariqa, lizing shartnomasining tashabbus taklifidan tortib to 
shartnomaning bekor qilinishigacha bir nechta bosqichlarini ko‘rsatish mumkin 
(6-chizma).