Olingan natijalardan asosiy sistemadagi

X
2
=
1 epyuralari simmetrik, 
X
3
=
1, M
P
epyuralari qiya 
simmetrik. Simmetrik va qiya simmetrik epyuralarni ko‘paytirish 
natijasi nolga teng bo‘lgani uchun 
δ
13
=δ
31
=δ
23
=
δ
32
=
Δ
1P
=
Δ
2P
=
0. 

---

261
10.23-rasm. Asosiy sistema va uning epyuralari: 
a) asosiy sistema; b) X
1
kuch epyurasi; d) X
2
kuch epyurasi; 
e) X
3
kuch epyurasi; f) tashqi kuch epyurasi. 
Kanonik tenglamalar sistemasi 2 ta alohida qismlarga ajraladi. 
X
1
δ
11
+X
2
δ
12
=
0 sistema birinchi qismida ozod hadlar bo‘lmagani 
uchun, X
1
δ
21
+X
2
δ
22
=
0 nolli yechimga ega, ya’ni 
X
3
δ
33
+
Δ
3P
=
0; X
1
=
X
2
=
0 
Qiya simmetrik yukda simmetrik noma’lumlar nolga teng. 
δ
33
=
ÅI
3
2
2
2
⋅
⋅
+ 
ÅI
2
3
2
⋅
⋅
=
EI
67
,
14
Δ
3P
=
-
ÅI
4
2
2
4
⋅
⋅
–
ÅI
4
3
2
⋅
⋅
=
- 
EI
28
X
3
=
1,9. Ushbu kattalikka 
X
3
=1 epyurani ko‘paytiramiz (10.24a-
rasm) va M
P
epyura bilan qo‘shib qiya simmetrik yuk M epyurasini hosil
qilamiz. 
10.24-rasm. Ramadagi epyuralar: 
a) X
3
ning haqiqiy qiymati bo‘yicha qurilgan epyura; b) qiya simmetrik yuk 
epyurasi. 
Simmetrik 
yuk 
M
yak
epyurasini (10.20d-rasm) qiya simmetrik yuk 
epyurasi 10.20b-rasm berilgan yuk M
yak
epyurasini hosil qilamiz 
(10.25-rasm). 

---

262
10.25-rasm. Eguvchi momentning yakuniy epyurasi. 
M yakuniy epyura oraliq ordinatasini aniqlash, Q
va N epyuralarini 
qurish uchun ramani ikkita alohida sharnirli balkalarga ajratamiz va 
ularga tashqi yuk va kattaligi M
epyurasidan olinuvchi tugun momentni 
qo‘yamiz (10.26-rasm). 
10.26-rasm. Berilgan ramani sharnirli balkalarga ajratish. 
Har bir balkani alohida tekshiramiz va har biri uchun Q epyurasini 
quramiz. 
1 balka
∑
M
1
=4
⋅
2
⋅
1–2,2+1,2–R
2
⋅
4=0;
R
2
=1,9 
∑
M
2
=-2,2+R
1
⋅
4–4
⋅
2(2+
2
2
)+1,2=0 R
1
=6,1 
Q
1
= 6,1 – qz
1
, z
1
= 0 da Q = 6,1 

---

263
z
1
= 2 da Q = -1,9 
Q = 0 kesimda M
max
bo‘ladi 6,1–4z = 0, z = 1,51
 m.
M
max
= -2,1+6,1–1,51–
2
)
51
,
1
(
4
2
= 2,61
II balka 
III balka 
R
1
= R
2
= 
3
7
,
0
2
,
2
+
= 1 
R
1
= R
2
= 
3
2
,
1
8
,
1
+
= 1 
Q = -1 
Q = 1 
Q epyurasini qurish uchun rama o‘qida har bir bo‘lak uchun 
qurilgan Q epyuralarini yig‘ish kerak (10.27-rasm). 
10.27-rasm. Ko‘ndalang kuchning yakuniy epyurasi. 
Rama tugunlarining bo‘ylama va ko‘ndalang kuchlar ta’siridagi 
muvozanati orqali har bir sterjendagi N miqdorini topish mumkin. 
1-tugun
∑
Y = -6,1 – N
2
= 0, N
2
= -6,1 
∑
X = 1 + N
1
= 0, N
2 
= -1 
2-tugun
∑
X = -N
1
– 1 = 0, N
1 
= -1 
∑
Y = -1,9 – N
3 
= 0, N
3 
= -1,9 
Ushbu qiymatlar asosida N epyurasini quramiz (10.28-rasm). 

---

264
10.28-rasm. Bo‘ylama kuchning yakuniy epyurasi. 
N kattaligi tugun muvozanati shartidan aniqlangani uchun Q va N 
epyuralarni to‘g‘ri qurilganligini bu usul bilan tekshirish mumkin emas. 
Bu holda epyuralarni to‘g‘ri qurilganligini N kattalikni ikki marta chap 
va o‘ng tugun muvozanatidan aniqlangan qiymati tengligi kafolatlaydi. 
M epyurasini to‘g‘ri qurilganligini deformatsion tekshirilishi o‘ziga xos 
jihatlarga ega – M
epyurasini simmetrik bo‘lmagan asosiy sistema birlik 
epyurasi bilan ko‘paytirib, chunki simmetrik birlik epyura bilan 
ko‘paytirish simmetrik yuk bilan yuklangan rama yechimida xatolikka 
olib kelishi mumkin va aksincha (qiya simmetrik yuk yakuniy epyurasi 
to‘g‘ri bo‘lishidan qat’iy nazar, simmetrik birlik epyura bilan 
ko‘paytirish natijasi doimo nolga teng). 
Natijalarni tekshirish uchun 10.29-rasmda keltirilgan asosiy 
sistemada birlik kuch epyurasini quramiz va uni M epyurasi bilan 
ko‘paytiramiz. 
10.29-rasm. Vertikal birlik kuchdan qurilgan epyura va uni M epyurasi 
bilan ko‘paytirish. 
Rigel chap tomonidagi momentlar epyurasi to‘g‘ri to‘rtburchak, 
uchburchak va paraboladan iborat . 
M
P 
= -2,2 + 6,1·z·0,7/2 

---

265
Hisoblash xatoligi. 
(
)
[
]
(
)
[
]
EI
EI
EI
EI
EI
EI
EI
М
9
,
0
16
9
,
16
4
2
,
1
4
8
,
1
4
8
,
1
4
2
,
1
2
6
3
2
,
2
2
4
2
2
,
1
4
2
2
2
6
2
4
8
2
2
3
2
,
12
2
2
2
2
,
2
2
2
1
=
−
=
⋅
+
⋅
−
⋅
−
⋅
+
⋅
−
⋅
+
⋅
−
⋅
+
⋅
⋅
−
⋅
⋅
+
⋅
⋅
−
=
Δ