Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги хамидов мухамадхан


III.3 Фермер хўжалигининг суғориш тармоқлари



Download 9,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/109
Sana29.04.2022
Hajmi9,7 Mb.
#590050
TuriУчебное пособие
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   109
Bog'liq
suv tezhamkor sugorish texnologiyalari

III.3 Фермер хўжалигининг суғориш тармоқлари. 
Биз суғориш тармоқларини лойиҳалаштираѐтган ―Бахри бобо‖ фермер 
хўжалиги Самарқанд вилоятининг Каттақўрғон туманида жойлашган. Фермер 


198 
хўжалигида ички суғориш тармоқларининг самарали ишлаши унинг режада қулай 
жойлашиши, хўжалик худуди ва меҳнатнинг тўғри ташкил қилиниши, тупроқ ва 
мелиоратив шароитлар, суғориш ва сув бериш усуллари хўжалик талаблари билан 
мос бўлгандагина эришилади. 
Хўжалик ички суғориш тармоғи барча қисмлари билан суғориладиган майдон 
ва унда меҳнатни ташкил қилиш қуйидагиларга боғлиқ: 
- маҳаллий табиий шароитлар; 
- хўжаликнинг тури ва ихтисослашганлиги; 
- навбатлаб экиш схемаси ва суғориш далаларини тўғри ташкил қилиш ва 
суғоришни механизациялашганлигига; 
- хўжаликлараро ва бошқа сув тақсимлагичларнинг мавжудлиги. 
Хўжалик худудидаги каналларни шундай лойиҳалаш керакки, унда суғориш 
тармоқлари қўйидагиларни таъминлаши керак: 
- навбатлаб сув бериш режасига мувофиқ барча фермер хўжаликларига ўз 
вақтида керакли ҳажмдаги сувни етказиб бериш; 
- суғориш тармоқлари ва ердан фойдаланишнинг энг юқори қийматларига 
эрилишиш; 
- барча қишлоқ хўжалик машина ва механизмларининг юқори иш унуми билан 
ишлашини; 
- меҳнатни ва ҳудудни тўғри ташкил қилинишини; 
- канал ва иншоотлардан самарали фойдаланишни. 
III.4 Қишлоқ хўжалик экинларининг суғориш тартиби
ва келтирилган гидромодул ҳисоби. 
Қурғоқчил иқлим минтақаларида ѐғингарчилик зарур тупроқ намлигини ҳосил 
қилмайди. Шунинг учун ўсимликларни сунъий сув билан таъминлаш катта аҳамият 
касб этади.
Экинларнинг лойиҳавий суғориш режими тупроқда энг мақбул сув-ҳаво ва 
озуқа режимини вужудга келтириши, тупроқнинг ботқоқланиши ва шўрланишига 


199 
йўл қўймаслиги, далаларда суғориш манбалари ва бериладиган сувдан тежамли 
фойдаланишни таъминлаши зарурдир.
Қишлоқ хўжалик экинларини суғориш режимини тупроқ мелиортив 
районлаштириш асосида қабул қиламиз. Тупроқ мелиоратив районлаштиришда 
ҳисобга олинувчи асосий кўрсаткичлар тупроқ ҳосил бўлиши ва ривожланишини 
аниқловчи иқлим, тупроқнинг литологик-геоморфологик тузилиши, гидрогеологик 
ва мелиоратив хўжалик шароитларидир. Биз битирув малакавий ишимизда фермер 
хўжалигида етиштирилаѐтган қишлоқ хўжалик экинларининг суғориш тартибини 
―ЎзГИП‖ МЧЖ томонидан ишлаб чиқилган тавсияларга кўра қабул қиламиз. Ушбу
тупроқ иқлим районлаштиришга кўра танланган фермер хўжалиги ҳудуди марказий 
– II (М-II) иқлим минтақасига, баландлик минтақаси бўйича ―Б‖ минтақасига 
киради. Гирогеологик шароитлар бўйича ―б‖ зонасига киради. Тупроқ ҳосил 
қилувчи жинсларнинг таркибига ва сизот сувларининг етиш чиқурлигига қараб, 
хўжалик ерлари V гидромодул районга киради. Демак, хўжалик М-II-Б-―б‖- V 
минтақага киради (III.4.1-жадвал). 
Қишлоқ хўжалиги экинларининг суғориш режимини қабул қилиб, суғориш 
режими жадвалини тузгандан сўнг, суғориш тармоқларининг сув сарфларини 
аниқлаш учун экинларни суғориш ва келтирилган гидромодул қийматларини 
аниқлаймиз. Экинларнинг суғориш гидромодули (
c
q
) қуйидагича аниқланади: 
t
m
q
c
4
,
86
; л/с.га 
бу ерда: 
m
- суғориш меъѐри, м
3
/га; 
t
- суғориш даври, сутка. 
Келтирилган гидромодул қиймати эса қуйидаги формуладан топилади: 
c
кел
q
q
100
; л/с.га 
бу ерда: - ҳар бир экиннинг хўжаликда экилган майдон фоизи. 


200 
III.4.1-жадвал. Қишлоқ хўжалиги экинларининг суғориш режими ва келтирилган гидромодул ҳисоби. 
Қ/х экин тури ва 
майдони фоизи 
Мавсумий суғориш 
меъѐри, м
3
/га 
Суғориш даври 
Кўрсаткичлар ва 
бирликлар 
Ойлар. 
III 
IV 

VI 
VII 
VIII 
IX 

XI 
Ғўза
%
5
,
47
5000 
26.V-10.IX 

%

20 
38 
23 

т

га
м
/
3
100 
1000 
1900 
1150 
350 
c
q

га
с
л
.
/
0,23 
0,38 
0,71 
0,43 
0,41 
q

га
с
л
.
/
0,11 
0,18 
0,34 
0,20 
0,16 
Буғдой 
%
5
,
47
3610 
15.IX-20.V 

%
18 
25 
20 
19 
18 
т

га
м
/
3
650 
907 
722 
686 
650 
c
q

га
с
л
.
/
0,25 
0,35 
0,42 
0,52 
0,25 
q

га
с
л
.
/
0,12 
0,16 
0,2 
0,25 
0,12 
Полиз экинлари 
%
5
6400 
6.V-30.IX 

%
10 
21 
29 
27 
13 
т

га
м
/
3
640 
1344 
1656 
1728 
832 
c
q

га
с
л
.
/
0,30 
0,52 
0,69 
0,65 
0,32 
q

га
с
л
.
/
0,01 
0.03 
0,04 
0,03 
0.02 
Такрорий экин 
(дуккакли экинлар) 
%
5
,
47
4000 
20.VI-10.IX 

%
11 
40 
35 
14 
т

га
м
/
3
440 
1600 
1400 
560 
c
q

га
с
л
.
/
0,51 
0,60 
0,52 
0,45 
q

га
с
л
.
/
0,24 
0.29 
0,25 
0,21 


201 
III.4.1- расм. Келтирилган гидромодул графиги. Масштаб: горизонтал 1мм-1 сут., вертикал 1мм-0,01 л/с га 
сут
t
,
сут
t
,
сут
t
,
сут
t
,
0,5 
0,2 
0,1 
0,4 
0,7 
1,0 
0,3 
0,6 
0,8 
0,9 
сут
t
,
III 
IV 

VI 
VII 
VIII 












IX 



б б б б б б б
б б б б б 
б б б б б б б 
б б б б б б б 
б б б б 
б б б 
б б б 
б б б 
б б б 
б б б 
б б б 
га
с
л
q
к
/
,
-Буғдой 
-Ғўза 
- Такрорий экин 
- Полиз экинлари 
га
с
л
q
мах
/
67
,
0
б б б 
Шартли белгилар: 






б б б б
б б б б
б б б б 
б б 
б б б 
б б б 
б б б 
б б б 



XI 
б б б б б б б
б б б б б 


202 

Download 9,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish