Нашрга тайёрлаган: Хадича Мисга Нашриёт

Феромонлар
Феромонлар - микроорганизмлар, монтор (замбуруғ), ўсимлик, 
ҳашоратлар, ҳайвон ва одамгача - бутун жонзодларда бир-бирига нис
-
батан қўрқув, ҳукмронлик, жинсийлик ва бошқа ижтимоий ҳатти-
ҳаракатни белгилайдиган моддалардир.
Феромонлар 2 гуруҳдир:
Биринчиси, вужуднинг исиши билан буғланиб, партикуляр ҳолда 
тарқайдиган ёғсимон кимёвий ҳидлар. Булар ҳатти-ҳаракат ўзгаришига 
олиб борадиган сигнал-феромонлардир. 
Иккинчиси - ўпишганда ва тери воситасида ўтадиган жинсий гормон
-
ларнинг ишлаб чиқарилишини орттирган протеин шаклидаги ҳидсиз 
феромонлар.
Феромонлар қўлтиқ ости, аёл кўкраги учлари, бурун тешиклари ора
-
сидаги тери, устки лабда, теридаги қил остларида; сўлак, бурун, сийдик, 
ахлат ва вагинал суюқликларда мавжуддир. 
Феромонлар ижтимоий ҳатти-ҳаракатларни, жинсий гормонларни, 
ҳомилаликни, расидалик ва ёки қариликни назорат этади. Эр-хотин 
ўртасидаги уйғунликни таъминлайди. Бир неча гормонни фаоллашти
-
риб, метаболизмани кучайтириши мумкин. 
Бирор бир туйғу энг юксак чўққига чиққанида ёки ўлим онида, ўлимдан 
бир оз сўнгра феромонлар ҳам ўзларининг энг юқори чўққисига чиқади.

---

400
Илова
Ҳидларнинг нафас орқали кириши бурун ичида жойлашган
«vomeronazal organ» воситасида амалга ошади ёки тери воситасида эми
-
лади ва ҳужайраларга киради.
Ҳид - мия тарафида назорат қилинмасдан, тўғридан-тўғри вужуддаги 
зарур манзилга етиб борадиган ягона сезги. Ҳиддан бошқа бутун сезги
-
лар мияга келиб, у ердан тарқатиш маркази орқали вужудга тарқалади. 
Табиий ҳидларнинг инсон руҳига ижобий таъсири ҳақида анча-мун
-
ча тадқиқот бор. Табиий ҳидларнинг хотирани кучайтирувчи, оғриқни 
тўхтатувчи, ором олдирувчи, бахтиёрлик ҳисси уйғотувчи хоссалари бор. 
Аммо синтетик ҳидлар хотирани заифлатувчи, ғамгинлик туйғуларини, 
депрессияни кучайтирувчи нейротоксик кимёвий моддаларга эга. Улар 
астма, синузит каби аллергияларга, буйрак, юрак, жигар, ўпка ва им
-
мун системасини ҳароб қилишга, ҳомиланинг тушишига, простата ва 
кўкрак ракига, диабет, гипертироидизм ёки гипотироидизм касалликла
-
рига; жинсий органларнинг анормал етишувига, жинсий гормонларнинг 
бузуқлиги ва бу сабабли гомосексуализмга сабаб бўлмоқдадир.
Кўпчилик хушбуй ҳидларнинг асрлар аввал олингани каби гул ва 
чечаклардан олинган ва шунга яраша табиий ва зарарсиз деб ўйлайди. 
Ҳолбуки, бугун парфюм ишлаб чиқаришда синтетик феромонлар 
қўлланмоқда, 95 % хом нефтдан қилинмоқда. Ичидаги кимёвий модда
-
ларнинг аксарияти мутагендир, токсик ва кансароген (рак) психотропик 
моддалардир. Шунингдек, бу моддалар табиий атирдан 200-2000 марта 
қувватлидир. Табиий атир (ҳид) қисқа вақт ичида таъсирини йўқотади, 
аммо сунъий (синтетик) парфюм-атирлар йилларча йўқолмайди, фақат 
260 даража иссиқликдагина йўқолиши мумкин.
«Greenpeace»нинг 2005 йил қилган бир тадқиқотида тасбит этил
-
ган “фталат эстерлари ва синтетик мушк» парфюм ичидаги кимё
-
вий заҳарлардан фақат иккитасигина холос. Энг кўп қўлланилган 25 
атир (парфюм)ни тадқиқ этиб, улар атрофга 17 тур заҳар сочгани ҳам 
аниқланди. Булар ичида парфюмлар, алкоголсиз эссенциялар, спрей
-
лар, автомобилга сепиладиган атирлар, детержанлар, юмшатувчилар, 
лосьонлар, баданга суриладиган хушбўйликлар, шампунлар ва ҳоказо 
бор эди. Булардан синтетик остроген ва андрогенлар (синтетик мушк) 
- қисирликка, кўкрак ракига сабаб бўлса, фталатлар - манийнинг бузи
-
лишига олиб келмоқда.
Баданга сурилган парфюм ва лосьон каби хушбуй моддалар 30 дақиқа 
ичида баданга сингиб, вужуд тўқималарига киради ва органларга етиб 
боради, она сутига аралашади. Шу сабабли кўпгина чақалоқлар ўз она
-
ларини эма олмаяптилар.
Бу заҳарли кимёвий моддалар атир(парфюм) қўлланган ҳар киши
-
нинг идрорида (сийдигида) тасбит этилмоқда. Яна-да қўрқинчлиси, ду
-
нёга келган 10 чақалоқдан 7 тасининг идрорида айни кимёвий моддалар 
топилмоқда.

---

Ойдин Солиҳ «Ҳақиқий Тиббиёт»
401
Ҳидлар (атирлар) она қорнидаги боланинг жинсий ривожланишига 
ҳам зарар беради; қиз болаларнинг вагина торлиги, эркак боланинг пе
-
нис ва мояк безларининг ўсмай қолишига сабаб бўлмоқда.
Кийимга сепилган парфюмларда ёки ҳидли детержанларда тақлика 
яна-да катта, чунки улардаги ҳидни йўқотиш амри маҳолдир. Пар
-
фюмлардаги остроген каби моддалар - эркакларда, детержан ва баданга 
суриладиган ҳид-кремлардаги тестостеронсимон моддалар - аёллар
-
да гипоталамусда феромон таъсирини уйғотгани учун бу моддаларга 
боқимандалик пайдо бўлиб, эркакнинг аёлга, аёлнинг эса эркакка жин
-
сий лоқайдлигини туғдирмоқда. Табиий атирлар вужуддаги гормон ва 
руҳ мувозанатига иммун системаси назоратидагина таъсир қила олади. 
(Маълумки, дунёда энг машҳур атирлар Страсбургда ишлаб чиқарилади).
Синтетик атирлар эса табиийларидан 200 марта кучли бўлгани учун, 
уларнинг таъсири иммун системасини топтаб ўтиб, протеин ва энер
-
гия ишлаб чиқариш жараёнини, руҳ ва зеҳн фаолиятини, ҳатти-ҳаракат 
бошқарувини тамоман ишғол этади.
Бугун ҳидларнинг нейрологик хусусиятидан иш жойида меҳнат 
унумдорлигини юксалтириш, маркетларда сотишни орттириш учун, 
стресли давраларда инсонларда ҳузурга эриштириш учун фойдала
-
нишга уринмоқдалар. Яна-да олдинга кетиб, бу услуб ила инсон ҳатти-
ҳаракатларини бошқаришга, зеҳний фаолиятларни назорат остида ту
-
тишга уринмоқдалар.
Олмониялик ёзувчи Патрик Сускинднинг «Das Parfum» деб атал
-
ган романида парфюмларнинг таркиби, уларнинг ишлаб чиқарилиши, 
зеҳнга ва руҳга таъсири ҳақда батафсил ҳикоя қилинади. Ҳатто бу роман 
асосида «Parfumе» номли фильм ҳам ишланди. Фильм қаҳрамони бир 
қотил. Бу кимса баданида ҳид бўлмаган, кўримсиз, ҳатто итлар (улар
-
нинг ҳид олиш қобилияти кучли бўлади) ҳам эътибор қилмайдиган бир 
махлуқ.
Аммо Қотилнинг мудҳиш бир ҳид олиш истеъдоди бор. Фильмнинг 
сўнгги саҳналари ниҳоятда маънодор: Қотилнинг бошини кундага 
қўйишдан олдин, унинг сўнгги истагини сўраганларида, у қўлидаги 
атир шишасининг қопқоғини очишни истайди. Бу кичик атир шишасида
қотил ўлдирган хотинларнинг баданидан олинган феромон қоришими 
(ҳидлар) бор эди. Шишанинг қопқоғи очилганда, хозиргина қотилнинг 
ўлимини интизорлик билан кутаётган оломон қотилни бир фаришта, 
бир тангри каби қабул эта бошлайди.
Пайғамбаримиз(с.а.в)