74
Manba Ee ning qutblari P-n o‟tishiga mos bo‟lgani tufayli (+ -)
potensial to’siq P-n larning
qarshiligi juda kichik va manba Ee ning
kuchlanishi ham kichik miqdorga to‟g‟ri keladi.
Manba En
ning qutblari n-P o‟tishiga teskari ulanganligi (- -) sababli potensial to‟siq n-P ning qarshiligi katta, shu
tufayli manba kuchlanishi En va quvvati ham katta bo‟lishi kerak . Signal kuchayishi manba (En)
hisobiga bo‟ladi. Bunda nagruzka Rn dan o‟tadigan kollektor toki Ik manbaga En ga tegishli bo‟lib, u
emmiter toki Ie bilan boshqariladi.
Elektron kuchaytirgichning sxemasiga (4 rasm,v) muvofiq emmiter o‟tish (R-p) manbaining
kuchlanishi qutblari bilan to‟g‟ri yo‟nalishda, ba‟zi kollektor o‟tishi esa En bilan teskari yo‟nalishda
ulangan. Signal kuchaytirgichning ishlash prinsipini quyidagicha tushuntirish mumkin:
Agar uzgichlar K
1
K
2
ochiq (ulanmagan) bo‟lsa, yarimo‟tkazgichlar germaniy plastinkasi
bilan
indiy elementi tutashgan chegaralarda (1 va 2) elektronlar va teshiklar diffuziyasi natijasida R-p va p-R
o‟tishli turg‟un zaryadlar va ularning qutblari tufayli potensial to‟siq vujudga keladi. Agar faqat uzgich
K
1
ulangan bo‟lsa, kirish qarshiligi Rn kollektor K va baza zanjiridan tok o‟tmaydi.
Bunga potensial
to‟siq p-R qutblari manba En qutblariga teskari yo‟nalishda ekanligi sabab bo‟ladi. Agar K
1
K
2
ulangan
bo‟lsa, manba Ee kuchlanishiga proporsional bo‟lgan emitter toki Ie (zaryadlar oqimi) manba En
kuchlanish ta‟sirida baza-kollektor tomoniga siljiydi va p-R potensial to‟siqni engib o‟tib, kollektor
toki Ik ga aylanadi. Emmiter tokining baza orkali kollektorga bunday o‟tishi “in‟eksiya” deb ataladi.
Emmiter toki (teshiklar musbat zaryadlar oqimi) to‟la ravishda kollektorga o‟ta olmaydi. Bu
tokning
bir qismi emmiterdan bazaga o‟tganda bazadagi elektronlar va manbaning manfiy qutbi elektronlari
bilan bo‟ladigan rekombinasiyalar tufayli kollektorga o‟tmaydi va baza toki sifatida manbaning (Ee)
manfiy qutbiga qaytadi. Baza toki I
b
emmiter toki Ie ning 1-8 foizini tashkil qiladi.
Kollektor toki Ik emmiter toki Ie bilan baza toki I
b
ning ayirmasiga teng. Ik= Ie- I
b
; shuning
uchun uni quyidagicha yozish mumkin: Ik =k
1
Ie
bu erda k
1
=0.92-0.99 umumiy bazali triod
sxemasining kuchaytirish koeffisienti.
Kuchaytirgichdan chiquvchi signal
U
q
= IkRyu= k
1
RyuIe= kIe
(4)
Emitter tokiga proporsional bo‟lgani uchun, emitter toki Ie orqali boshqariladi.