Улуғмуродов н. Х

10- rasm. 
Oxor eritmasi sath balandligini 
elektrod datchiklar bilan 
kontrollash 
( rostlash ) sxemasi. 
Shunday bo‟lgandagina oxorlash vannasidan ma‟lum tezlikda tinimsiz o‟tib turadigan tanda 
(o‟rish) ipi sifatli oxorlanadi. 
Oxorlash jarayonida oxor eritmasi tanda (o‟rish) ipi tomonidan shimilishi sababli eritmaning 
sath balandligi o‟zgaradi, shuning uchun uni rostlab turish kerak. Bu funksiyani elektrodlardan olingan 
signallar asosida ishlaydigan ikki pozisiyali rostlash sistemasi (10-rasm) bajaradi. Oxor eritmasining 
balandligi elektrod 2 dan pasayganda, ya‟ni 1 va 2 elektrodlar orasidagi eritma orqali bo‟ladigan 
kontakt uzilganda, transformator II cho‟lg‟amiga ulangan rezistor R zanjiridan tok o‟tmaydi, L1 lampa 
to‟ridagi manfiy potensial nolga teng bo‟ladi, lampa ochilib, uning anod zanjiridagi transformator III 
cho‟lg‟amidagi kuchlanishga mos tok o‟tadi.Bu tok elektromagnit rele R ni ishga tushiradi. Shunda 
uning R1 kontaktlari ulanadi va R2 hamda R3 uziladi.R1 kontakt ulanishi bilan asinxron motor M 
elektr tarmog‟iga ulanadi. Motor aylanib romtlovchi organ RO jo‟mragini ob‟ektga oxor eritmasi 
tushadigan tomonga aylantiradi.Ob‟ektga oxor eritmasi tusha boshlaydi. Jo‟mrak oxirigacha buralib 
to‟la ochilganda undagi cheklovchi yo‟l uzgichining kontakti uzilib (sxemada ko‟rsatilmagan), motor 
zanjirini ham uzib qo‟yadi. Shunda motor aylanishidan to‟xtaydi, lekin jo‟mrak ochilganicha qoladi, 
vannaga oxor eritmasining kelishi davom etaveradi. Eritma balandligi elektord 1 ga etganda, 
elektrodlar 1 hamda 2 eritma orqali ulanadi. Transformatorning II cho‟lg‟amidagi kuchlanishga 
muvofiq R rezistordan tok o‟tadi.Bu L1 lampa to‟rida manfiy potensial hosil qiladi.Lampa yopiladi, 
undan tok o‟tmaydi, R rele cho‟lg‟ami toksizlanadi, uning R1 kontaktlari uziladi va R2 hamda R3 
ulanadi. Shunda motor teskari tomonga aylanib, jo‟mrakni berkita boshlaydi. Jo‟mrak yopilganda 
ikkinchi cheklovchi yo‟l uzgichining kontakti motor zanjirini uzib qo‟yadi. Motor aylanishdan 
to‟xtaydi. Endi eritmani tanda ipiga shimilib chiqib ketishi sababli oxor eritmasining sathi balandligi 
kamaya boo‟laydi.Eritma balandligi elektrod 1 dan pasayishi bilan 1 , 2 elektrodlar orasidagi eritma 
orqali bo‟ladigan kontakt uziladi. Rezistor R dan tok o‟tmaydi, to‟rdagi manfiy potensial yo‟qolib, L1 

---

66 
lampadan tok o‟ta boshlaydi. R rele ishga tushib R1 kontaktni yana ulaydi. Shunda motor ishga 
tushib, jo‟mrakni ochish tomonga yana aylantira boshlaydi. Shunday qilib, vannadagi eritma sathi 
balandlini ikki holat oraqig‟ida kuzatib, rostlab turish odam ishtirokisiz davom etib turaveradi.