I. H. Hamdamov, S. A. Abilova hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

2. Subtropik cho'llar. 
Bu zonaning yozi issiq va quruq bo'lib, yer shari- 
ning ekvatordan shimolga va janubga tom on joylashgan 30 kenglikni ishg'ol 
etadi. Bu zonada shu iqlim sharoitiga moslashgan kam dan-kam o'sim lik va 
hayvon turiari o'sadi, yashaydi. Agar namlik tropik sharoitida organizm lar­
ning yashashi uchun chegarolovchi omil yorug'lik va ozuqa moddalari bo'lgan 
bo'lsa, subtropik cho'l zonalarida esa namlik. Bu zonada o'suvchi kaktus- 
lardagi qurg'oqchilikka moslashuvchi belgilardan biri ularning barglari tikan- 
larga aylanganligidir. Bu esa suvni kam bug'lantiradi va o'simliklami hayvon- 
lardan asraydi. Bu zonaning xarakterli o'simliklaridan biri, gigant kaktus- 
lardan (Meksikada) saguaro va daraxtsim on yukkalardir (Kalifom iya va 
Moxove cho'llarida ko'p o'sadi).
3. Mo'tadil iqlim zonasining o'rmonlari. 
Bu zonaning qishi sovuq, 
yozi iliq bo'lib, yog'ingarchilik ko'p yog'adi. M asalan, Rossiyaning o 'rm o n
zonasida yillik yog'ingarchilik miqdori 5 0 0-70 0 m m gacha boradi. Tuprog'i 
b o 'z tuproq, o 'rm o n zonasida asosan qarag'ay, yel, pixta, dub, tilog'och, 
oq qayin, osina kabi o'sim liklar o'sadi. Bu o'sim liklardan tashkil topgan 
o 'rm o n la m i 2 qismga bo'lish m um kin. N in a bargli va bargli o 'rm on lar. 
Bargli o 'rm o n la r o 'z navbatida keng va kichik bargli o 'rm o n o'sim liklariga 
bo'linadi. Keng barglilaiga dub, zirk, qayrag'och, lipa, yasen kiradi.Kichik 
barglilar esa oq qayin va osinadan iborat.
Igna bargli o 'rm o n la r Rossiya o 'rm onlarin in g 80 % ini tashkil etib, 
ularning asosiy qism ini qarag'ay, yel, tilo g 'o ch , pixtalar tashkil etadi. 
A Q Shning Indiana shtatida oq dub d om enant b o 'lib , uning ostida qand 
zarangi va kichik butachalar o'sadi. G 'a rb iy Virginiyada qizil yel daraxti
111

---

keng bargli daraxtlar bilan birga о ‘sib, aralash o 'rm o n la r zonasini hosil 
qiladi.
Shim oliy A m erikada va K anadada oq qayin, yel, pixtadan hosil b o lg a n
o ‘rm onlar b o ‘lib, ular sovuq iqlim sharoitiga h am kirib borishadi.