Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetti ergasheva g. S., M. Nataqulova

Fanning 
o'ziga x o s x u su siy atlarin i tu sh u n ish m ad an iy ja ra y o n la m i 
b o s h q a r i s h d a
ilm iy u su lla m i am alg a o sh irish u ch u n z a ru r shartdir.
Ilm iy-texnik ta ra q q iy o t sh aro itid a fanning o 'zin i b o sh q arish
nazariyasini y aratish , h a y o tg a inovatsion g 'o y a la m i q o 'lla s h , borliqni 
spgtsifik 
(m u ay y an
sohalar, 
tarm oqlar, 
ja ra y o n la r, 
o b y ek tlar 
darajasida) d a rajad a ta d q iq etish, o 'rg a n ish , m a ’u lu m o tla m i to 'p la s h , 
ilmiy tahlii q ilish ja m iy a t va tab iat hayoti uchun zaru rd ir.
D em ak x u lo sa qilib shuni ay tish m um kinki, h o zirg i zam o n av iy , 
rivojlangan ja m ia y td a ham zam o n av iy ilm iy ta d q iq o t n a tijalari, ilm - 
fan yutuqlari q a d im g i d a v rla rd a ham dolzarb m asala b o 'lg a n , bugungi 
kun uchun h am o 'z d o lzarb lig in i k am ay tirm ag an va sh u b h asiz, 
kelajakda fan d o lzarb b o 'lib q o laveradi. S hunday ek an , inson o 'z in in g
ilmiy ta d q iq o tc h ilik fao liy atin i q an ch alik erta b o sh lasa, sh u n ch alik tez 
o 'zlash tirad i v a x aq iq iy ja ra y o n d a o 'z faoliyat n a tija la rin i am alga 
oshiradi. B u n in g u ch u n esa yosh avlodni ilm iy ta d q iq o tch ilik
faoliyatiga y o 'n a ltiris h , u lard a m ashaqqatli b o 'lg a n bu so h ag a 
qiziqishlarini o rttirish va ilm iy tad q iq o ch ilik ish ig a ja lb etish lozim . 
Bu boradagi ish la m i am alg a oshirish ta ’lim tizim i q atn a sh c h ia ri old id a 
hal qilinishi lozim b o 'lg a n m asala hisoblanadi.
T a 'lim
ja ra y o n id a
o ’qitu v c h i-p ro fe sso rla m in g
kasb iy
kom petentligida tala b n in g o ’sishi k u zatilm oqda. T a ’lim natijasi 
sifatida oliy t a ’lim ta la b a la rin in g k o m p eten tlig in i riv o jlan ish i o ’zida 
tadqiqotchilik k o ’nikm a, m alakalarini qam rab o lad ig an , ch u q u r 
fikrlashga qodir, ilm iy d a lilla m i talqin, tahlii, ta d q iq q ila o lad ig an
O TM bitiru v ch isi sifatid a y etish ib chiqishidan dalo lat b erad i [2].
“T a d q iq o tch ilik
fao liy ati” 
tu sh u n ch asi 
m o h iy atid a 
fao liy at 
kategoriyasi p six o lo g ik -p ed ag o g ik tahlii va ilm iy ta d q iq o t m antiqi 
haqidagi ta sa v v u rla r aso sid a y u zag a keldi.
“T a d q iq o tch ilik fao liy ati” an iq lash kon ten t-tah lili n a tijasid a biz 
quyidagicha x u lo sa g a keldik:
• 
Psixologik-pedagogik adabiyotlarda m azkur tushunchani 
aniqlashtirishda bir xil nuqtai nazar mavjud emas.
• 
O lim la r u n ing m o hiyatini turli tash k il e tu v c h ila r orqali 
yoritadi, lekin shuni ta ’k id lay d ilark i, t a ’lim sohasidagi ta d q iq o tla rn in g
bosh m ohiyati sh ax sn in g ijodiy fikrlashi, intellektual sifatlari rivoji
69

---

uchun zarur.
B izning nuqtai n azarim izg a y aq in V .I.A ndreev, B .X .R ax im o v lar 
talab alam in g tad q iq o tch ilik fao liy atin i t a ’lim faoliyati turi sifatida 
k o ’rib chiqadi, m aqsad t a ’lim o lu v c h ila m in g ilm iy k ash fiy o tlari em as, 
ulam in g shaxsiga m uvofiq in tellek tu al sifatlari, ta d q iq o tch ilik tipidagi 
fikrlash qobiliyatlari, o ’q u v -ijo d iy to p sh iriq lam i y ech ish ja ra y o n id a
ijodiy im koniyatlarini riv o jlan ish i, d eb hisoblaydi [11].
T a lab alam in g
ta d q iq o tc h ilik
faoliyatini 
riv o jlan tirish g a 
b a g 'ish la n g a n zam o n av iy ta d q iq o tla r bazasid a asosiy