Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

Maqsadli-oqilona harakat
— sub'ekt tomonidan o‘z maqsadini aniq 
anglaganligini, oqilona vositalar tanlaganini taqozo etadi. Ammo, konkret inson 
harakati maqsadli-oqilona harakatga qisman yaqinlashishi mumkin, lekin aynan mos 
kelmaydi. Maqsadli-oqilona harakat o‘ziga xos harakat modeli rolini o’ynaydi, uning 
yordamida harakatlardagi chetga og‘ishlarni aniqlash mumkin. Bu esa harakat 
qilayotgan sub'ektning haqiqiy motivlarini tushunish imkonini beradi. 
 
Qadriyatli
-
oqilona harakat -
etik, estetik, diniy va boshqa ma'lum xatti-harakat 
qadriyatlariga bo‘lgan ishonchga asoslangan ijtimoiy harakatdir. Qadriyatli-oqilona 
harakat doimo ma'lum bir bajarilishi burch hisoblangan talablarga bo‘ysunadi. Ma'lum 
bir qadriyatni anglash bilan bog‘liq bo‘lgan bu harakat o‘zining ma'lum bir tartibliligi 
tufayli rejali, oqilona xususiyatga ega bo‘ladi. Qadriyatli-ratsional harakatda odam 
.tashqi dunyodagina emas, balki o‘zining sub'ektiv qadriyatlariga ham mos ravishda 
vosityalar tanlaydi, bu qadriyatlar harakatni tezlashtirishi va aksincha, susaytirib 
qo‘yishi mumkin. 
Affektiv harakat tipi
-
affektiv harakat tipini sub'ektning ma'lum bir emotsional 
holati, ma'lum affektlar va his-tuyg‘ular bilan xarakterlanadigan harakatni ifodalaydi. 
Bularga sevgi, nafrat, qo‘rquv, mardlik, quvonch va boshqalarni kiritish mumkin. Bu 
harakat ijtimoiy mohiyatga ega emas. Affektiv harakatda tashqi bir maqsadlarga intilish 
bo‘lmaydi, balki his-tuyg‘ular tomonidan oldindan mazmun jihatdan belgilab qo‘yilgan 
bo‘ladi. Bunday harakatda eng muhimi-individni qamrab olgan his-tuyg‘uni, xohishni 
zudlik bilan qondirishga bo‘lgan intilishdir. Bunday harakat inson harakatining 
chegarasida turadi. Bu chegaradan chiqqan harakat ijobiy harakat xususiyatini 
yo‘qotadi. Affektiv harakat o‘tkinchi xususiyatga egadir.