Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

1. Ijtimoiy bosqich: (jamiyat, ijtimoiy qatlam, ijtimoiy guruh, mahalla, oila, 
shaxs)
2. Milliy boshich: (millat, elat, etnik guruh, avlod, milliy oila, individ)
3. Tarmoqlar bosqichi (iqtisodiyot, siyosat, madaniyat, fan, ta`lim, 
ma`naviyat va ma`rifat, ekologiya va boshqalar)
4. Xududuy bosqich: (mintaqa, mamlakat, viloyat, shahar, tuman, qishloq, 
mahalla).
Sоtsiоlоgiyaning predmeti 
Inson hayot tarizining konkret jihatlari, odamlarning fe`l-atvori jamiyatdagi o`rhi 
va intilishlaridan, turli hayotiy vaziyatlardagi takroriy harakatlaridan iborat. Vaholanki, 
oilada, ko`chada, transportda, do`konda, ishxonada, o`quv auditoriyasida, xullas 
barcha vaziyatlarda inson xulqining takrorlanuvchan ko`rinishlarini kuzatishimiz 
mumkin. (Masalan, odam do`konga kirganida, sotuvchidan qanday muomala kutishni 
biladi).10 
Sotsiologiyaning predmeti: 
Agar fanning ob`ekti uning nimani o’rganish kerak degan savolga javob 
bersa, predmet esa o’sha ob`ektning qaysi jihatlarini o’rganadi? degan savolga 
javob beradi. Quyida sotsiologiyaga doir bir qancha ta`riflarni keltirib o’tamiz. 
Sotsiologiya 
– insonlarning sotsial jamoalar va sotsial jarayonlarda tutgan o’rni, 
ular o’rtasidagi munosabatlarni o’rganadigan fandir. 
Sotsiologiya
– ayni vaqtda jamiyat va shaxsning iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy, 
ma`naviy hayotdagi faoliyati va ijtimoiy mazmunini o’rganadigan fan hamdir. 
Sotsiologiya 
– jamiyat tuzilishi, uning elementlari va ularning yashash sharoitlarini 
va shu tuzumda sodir bo’layotgan ijtimoiy jarayonlarni o’rganadigan fandir.
Sotsiologiya
– shaxsga ijtimoiy hayot qonuniyatlari orqali ijtimoiy muhitga 
ko’nikma hosil qilishga (adaptatsiya) ko’maklashadigan, shular bilan bir qatorda 
insonlar jamiyatini rivojlantirishda sotsial tashkilotlarning insonlarga mos, eng qulay 
variantini topishda va uni amalga oshirishda jismoniy, emotsional-psixologik va 
ma`naviy imkoniyatlarni ishga solishga yordam beradigan fandir. «Chunki hayot bor 
ekan, inson bor ekan, har qaysi toifa o’zining manfaatlarini qandaydir yo’llar bilan 
amalga oshirishga harakat qiladi, bu hayotni qanday tashkil qilish lozim, inson, oila 
qanday sharoitda tinch va baxtli yashashi mumkin, degan masalalar atrofida fikr 
yuritadi, kerak bo’lsa, qonuniy yo’llar bilan o’z maqsadlariga erishishga intiladi».
11
O’z navbatida sotsiologiyaning vazifasi jamiyat taraqqiyotini ta`minlaydigan eng 
qulay variantlarni, ijtimoiy-madaniy modellarni topishdan iboratdir. Bular jamiyat va 
insonning o’z-o’zini takomillashtirishga qaratilgan qonuniyatlardir. 
Sotsiologiyaning vazifasi murakkab sotsial dunyoni tashkil etuvchi o’zaro 
birikuvchi va harakat qiluvchi tuzilma va mexanizmlar mohiyatini aniqlashdan hamda 
ularning rivojlanish tendentsiyalarini belgilashdan ham iboratdir.