O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

 Bavosita eslab qolish metodikasi 

---

Bavosita esda olib qolish metodikasi yordamida (A.N.Leontev, 1928) faqatgina assotsiativ, 
mantiqiy xotirani emas, tafakkur xususiyatlarini ham aniqlash mumkin. Tadqiqotchi sinaluvchi 
eslab qolishi uchun beriladigan 10–15 ta so‗zni (9, 10 - jadval) hamda 20–30 ta rasmli 
kartochkalar to‗plamini tanlaydi. Rasmlar so‗zlarni bevosita aks ettirmaydigan qilib, mustaqil 
tanlanishi mumkin. 
9-jadval
5–7 yoshli bolalar uchun bavosita esda olib qolish metodikasida ishlatiladigan qo‗zg‗ovchi 
material 
Sinaluvchi eslab qolishi uchun 
aytiladigan so‗zlar 
Har xil bevositalikni ifodalaydigan rasmlar 
Tushki 
ovqat 
Yorug‗ 
Qush 
Son 
Karovat 
Pichoq 
Divan 
Olma 
Bog‗ 
Kiyim 
O‗qish 
Hona 
Daraxt 
Maktab 
binosi 
Shkaf 
Yo‗l 
Tun 
Stul 
Hiroq 
Idish 
Soat 
Sigir 
Ko‗ylak 
Dala 
Xato 
O‗rmon 
Velosiped Qulupnay 
Qalam 
Mushuk 
Avtomobil 
Tut 
Ot 
Sichqon 
Uycha 
Divan 
Samokat 
Aravaha Xaskash 
Katta bog‗cha yoshidagi va kichik maktab yoshidagi bolalarni tekshirish uchun turli seriyalarda 
har xil so‗zlar va rasmlar tanlanishi zarur: birinchi seriyada ular ancha aniq bo‗lishi kerak, 
ikkinchi seriyada mavhumroq bo‗lishi ham mumkin. Rasmlarning hajmi bir xil va bo‗yalgan 
bo‗lishi kerak. 
Maktabga chiqishidan oldin bolalarning xotirasini tezda aniqlash maqsadida bu metodikaning 
L.N.Poperechnaya (1979) tomonidan o‗zgartirilgan variantidan foydalanish mumkin. Uning 
mazmuni: qo‗zg‗atuvchi materialni o‗zgartirish, hajmini qisqartirishdan iborat. Bunda 15 ta so‗z 
va 25–30 rasm o‗rniga 5 ta so‗z va 16 ta rasm beriladi. Tajribani boshlashdan oldin tadqiqotchi 
bola bilan birgalikda hamma rasmlarni qarab chiqadi, bolaga tushunarsiz rasmlarni izohlab beradi. 
Keyin bolaga quyidagi ko‗rsatma beriladi: 
10-jadval
8–12 yoshli bolalar uchun bavosita esda olib qolish metodikasida ishlatiladigan qo‗zg‗ovchi 
material 
Sinaluvchi esda olib qolishi uchun o‗qib 
beriladigan so‗zlar 
Har xil bavositalikni ifodalaydigan rasmlar 
yomg‗ir
janjal uchrashuv
javob
yong‘in mehnat 
g‗am
o‗yin majlis 
kuch
ertalab qo‗shni 
teatr 
telefon bayram 
Dasturxon, ot, stul, bolta, telefon, daftar, 
lampochka, pat, qalam, gul, belkurak, shapka, 
xaskash, daraxt, samolyot