O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

Nazariy farazlar
ichki nazariyalar va nazariy bilimlar asosida vujudga keladi. Fan 
farazlari tugallanuvchi, davom ettiriluvchi xarakterga ega bo‘lishi kerak. 
Ikkinchi tur farazlar 
eksperimental usullar
bilan muammolarni hal etuvchi holatlardir. 
Eksperimental farazlar albatta nazariyaga asoslanishi shart emas. 
Insonning faolligi uning dunyosini muammosiz bo‘lishini ta`minlaydi. Muammolar ruhiy faollik 
bilan ham bog`liq. Atrof olamga ko‘ra farazlarni 3 ta turga ajratish mumkin. Birinchi turi 
nazariyalarga yoki borliq modellariga asoslanadi va ularni ochib beradi. Ikkinchi turi ta`limiy 
eksperimental farazlar, ular voqea va asoslar orasidagi munosabatni ifoda etadi. Ular 
Feyerbendning ―Barchasi tasdiqlanadi‖ tamoyillari asosida shakllanadi. Uchinchi turi empirik 
farazlardir. Ular qandaydir model yoki nazariyalar asosida rivojlanadi va shakllanadi.
Qadimgi variantda bunday farazlar Kozma Prutkovaning qarashlarida ifoda etiladi: ―Burninga 
e`tibor ber, u tuklar bilan qoplangan‖, eksperimentdan keyin bunday faraz isbotlangan. 
Isbotlangan farazlarni natijalariga ko‘ra ajratish mumkin:
A) hodisa;
B) hodisalar orasidagi aloqa;
V) hodisalar orasidagi aloqaning sabablari. 
Farazning A turini ko‘rib chiqamiz bunda bitta odamda qancha ramziylik borligi ifoda etiladi. 
Farazning B turi bunda bola intellekti va ota-onalarning bunga bo‘lgan munosabati 
tushuntiriladi. Farazning V turida sabablar tushuntiriladi. 
Gottsdanker farazlarning quyidagi eksperimental turlarini ajratadi: 
■ 
Kontr faraz
asosiy betaraflik avtomatik tarzda; 
■ 
Kontr eksperimental faraz
lar faqat laboratoriya eksperimentidan iborat. 
■ 
Aniq eksperimental faraz
– asosiy sabab va laboratoriya orasidagi aloqa. 
Ikki hodisa o‘rtasidagi funktsioal aloqani aniqlashga
qaratilgan tajriba