Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
“Hozirgi adabiy jarayon” fanini o’rganish bo’yicha
NAZORAT SAVOLLARI 
 
1-variant 
1.
«Hozirgi adabiy jarayon»ning maqsad va vazifalari. 
2.
Omon Muxtor qissalarining o’ziga xos xususiyatlari
3.
O’zbek qissachiligi taraqqiyoti 
4.
Hikoyachilikdagi janriy izlanishlar. 
5.
N.Boqiy «Qatlnoma» qissasi mundarijasi. 
2- variant 
1.
«Hozirgi adabiy jarayon»ning falsafiy-estetik asoslari. 
2.
Hozirgi tarixiy romanlarning mavzu ko’lami. 
3.
Qissachilikda milliy an’analar. 
4.
O’zbek dramaturgiyasida xarakter ochish omillari. 
5.
O’.Hoshimov «Tushda qyechgan umrlar» romani tarkibi. 
3- variant 
1.
Fanga tarixiy-funksional yondashuv. 
2.
Hozirgi adabiy tanqidda taqrizning o’rni. 
3.
Erkin A’zam nasrida ramziy mohiyat va psixologizm. 
4.
Hozirgi o’zbek she’riyatida gumanistik mohiyat. 
5.
M.Muhammad Do’st «Lolazor» romani badiiyati. 
4- variant 
1.
Fanga ontologik yondashuv. 
2.
Adabiy jarayonda psixologik tahlil va ramz. 
3.
Hozir o’zbek qissachiligining taraqqiyot tamoyillari. 
4.
Sh.Bo’tayev qissalarida inson va tabiat masalasi. 
5.
H.Shayxovning «Telba dunyo» romanida obrazlar tizimi. 
5- variant 
1.
Fanga biografik-genetik yondashuv. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda dramaturgiya. 
3.
Adabiy portret janri tasnifi. 
4.
D.Nuriyning «Boysun junglilaridan Kondi o’rmonlarigacha» to’plami tahlili. 
5.
O.Yoqubovning «Ko’hna dunyo» romani poetikasi. 
6- variant 
1.
Taraqqiyot yo’sinlari va usullari. 
2.
Yangi o’zbek nasridagi yetakchi xususiyatlar 
3.
P.Qodirovning tarixiy romanlari tavsifi. 
4.
N.Norqobilov qissalarida inson va jamiyat munosabati. 
5.
H.G’ulom «Mashrab» romani mundarijasi. 
7- variant 

---

1.
Germenevtik talqin asoslari. 
2.
U.Azim she’riyatining ifoda xususiyatlari. 
3.
Tanqidiy-biografik ocherk. 
4.
X.Sultonovning «Boburiynoma» asarida zamon va makon muammosi. 
5.
O.Muxtor «Egilgan bosh» romani mundarijasi. 
8- variant 
1.
Sinergetika mohiyati. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda badiiy ocherk janri. 
3.
R.Musurmon she’riyati badiiy xususiyatlari. 
4.
«Otamdan qolgan dalalar» romani strukturasi 
5.
T.Malik «So’nggi o’q» qissasi problematikasi. 
9- variant 
1.
Evalyusion taraqqiyotning asosiy xususiyatlari. 
2.
Romanlarda inson va urush mavzui. 
3.
Eng yangi o’zbek she’riyati tadriji. 
4.
Hozirgi o’zbek nasrida ma’rifiy roman. 
5.
O.Muxtorning «Ming bir qiyofa» romani kompozisiyasi. 
10- variant 
1.
Adabiyotda modernistik oqimning paydo bo’lishi. 
2.
T.Murodning «Bu dunyoda o’lib bo’lmaydi» romani badiiyati. 
3.
X.Shayxovning trilogiyasi janri xususiyatlari. 
4.
Hozirgi adabiy jarayonda adabiyotshunoslik va adabiy tanqid. 
5.
Sarguzasht qissa. 
11- variant 
1.
Modernistik adabiyot va uning asosiy yo’nalishlari. 
2.
Sh.Xolmirzayev hikoyalarida milliy kolorit. 
3.
So’nggi bosqich o’zbek qissachiligi. 
4.
Satirik qissalar tabiati. 
5.
Shukrullo «Kafansiz ko’milganlar» qissasi tahlili. 
12- variant 
1.
Modernistik qarashlarning hozirgi adabiyotdagi o’rni. 
2.
Ekzestensiolizm mohiyati. 
3.
«Ozodlik» hikoyasi mundarijasi. 
4.
«Qaldirg’och» qissasida biografik shtrixlar. 
5.
X.Sultonovning «Ko’ngil ozodadur» qissasi yaxlitligi. 
13- variant 
1.
Mumtoz adabiyot tarixini o’rganish muammolari. 

---

2.
Hozirgi adabiy jarayonda yumoristik qissalar. 
3.
O.Mo’min «Ong qurilmasi» qissasida majoz. 
4.
Hozirgi adabmy jarayonda tarjimaning o’rni. 
5.
«Shaytanat» qissasida obrazlar talqini. 
14- variant 
1.
N.Qobilning «Unutilgan sohillar» romani kompozisiyasi. 
2.
Hozirgi o’zbek romanchiligining yetakchi xususiyatlari. 
3.
«Yo’lovchi» hikoyasida hayotiy-maishiy mavzu. 
4.
X.Do’stmuhammadning «Panoh» qissasi strukturasi. 
5.
Absurd romani tabiati. 
15- variant 
1.
Syurrealizm yo’nalishi mazmuni. 
2.
Hozirgi o’zbek she’riyatida uslubiy-shakliy izlanishlar. 
3.
Hikoyada ruhiy tahlil va majoziy talqin. 
4.
Hozirgi o’zbek romanlarida makon va zamon muammosi. 
5.
«Nigoh» qissasida shakliy mundarija. 
16- variant 
1.
«Hozirgi adabiy jarayon» kursi mazmuni 
2.
O’zbek qissachiligiga hissa qo’shgan adiblar. 
3.
Lirikada janriy-mavzuiy izlanishlar. 
4.
Postmodernizm yo’nalishi tadriji. 
5.
«Ikki dunyo ovorasi» romani kompozisiyasi. 
17- variant 
1.
Hozirgi adabiy jarayonda janrlar yangilanishi. 
2.
Ma’rifiy roman o’ziga xosligi. 
3.
V.Fayzullo she’riyatining genezisi. 
4.
«Oromkursi» qissasida majoziy talqin. 
5.
«Samoviy muhabbat» romani badiiyati. 
18- variant 
1.
O’zbek badiiy tafakkuridagi evrilishlar. 
2.
Psixoanalitik tasvir va hikoyachilik. 
3.
S.Ashur she’riyatida xalqchillik. 
4.
«Izohsiz lug’at» - yangi yo’nalishdagi doston. 
5.
«Muvozanat» romani poetikasi. 
19- variant 
1.
«Olabo’ji» hikoyasida epik maydon. 
2.
A.Qutbiddin she’riyatida talqin o’zgachaligi. 
3.
«Shamolni tutib bo’lmaydi» asari tahlili. 
4.
Hikoyachilikda badiiy tajribalar ko’lami. 

---

5.
I.Sultonning «Munojot» qissasi problematikasi. 
20-variant 
1.
E.A’zamning «Otoyining tug’ilgan kuni» qissasi. 
2.
Hozirgi o’zbek hikoyachiligining taraqqiyot tendensiyalari. 
3.
O.Muxtor hikoyalarida uslubiy o’ziga xoslik. 
4.
«Ona lochin vidosi» romani tarkibi. 
5.
Faxriyor she’riyatining badiiy xususiyatlari. 
21-variant 
1.
B.Ro’zmuhammedov she’riyatida ichki uyg’unlik
2.
T.Rustamovning «Kapalaklar o’yini» asari. 
3.
XX asr o’zbek adabiyotini baholash mezonlari. 
4.
Adabiy-tanqidiy maqola tahlili. 
5.
«Ot kishnagan oqshomda» asari badiiyati. 
22-variant 
1.
Fanda sinergetikaning o’rni va roli. 
2.
Hozirgi o’zbek she’riyatida hayotiy qamrov. 
3.
O.Muxtor qissalarida ruhiyat tasviri. 
4.
Tarixiy roman taraqqiyoti. 
5.
Ilmiy fantastika tadriji. 
23-variant 
1.
Hozirgi o’zbek romanlarida modernistik izlanishlar. 
2.
So’nggi bosqich o’zbek she’riy tizimida milliy an’ana. 
3.
«Panoh» qissasi strukturasi. 
4.
Detektiv janri takomili. 
5.
«Isyon va itoat» romani poetikasi. 
24- variant 
1.
«Ko’zgu oldidagi odam» romanida tasvir o’ziga xosligi. 
2.
Istiqlol davri adabiyotining yetakchi tendensiyalari. 
3.
Sh.Xolmirzayev hikoyalarida zamon va tarixiy haqiqat. 
4.
«Ranjkom» dostoni problematikasi. 
5.
Hozirgi o’zbek qissachiligining taraqqiyot tamoyillari. 
25- variant 
1.
N.Eshonqulning «Muolaja» hikoyasi mundarijasi. 
2.
Adabiy portretga qo’yiladigan asosiy talablar. 
3.
R.Musurmon she’riyati badiiy xususiyatlari. 
4.
«Otamdan qolgan dalalar» romanida obrazlar tizimi. 
5.
Hikoyachilikda yangi tendensiyalar ifodasi. 

---

26- variant 
1.
«Jimjitlik» romanida hayot haqiqati. 
2.
Istiqlol davri she’riyatining asosiy tamoyillari. 
3.
Taraqqiyot yo’sinlari va usullari. 
4.
Dramaturgiya janri taraqqiyoti
5.
Mustaqillik yillarida tarjimachilik muammolari. 
27- variant 
1.
«Kafansiz ko’milganlar» hotira-roman. 
2.
Adabiy jarayonda psixologik tahlil va majoz. 
3.
Hozirgi adabiy jarayonda tanqidchilikning o’rni. 
4.
«Haj daftari» turkumida diniy va ma’rifiy talqin. 
5.
Zamonaviy germenevtika asoslari. 
28- variant 
1.
«Adolat manzili» romanida ijtimoiy-ma’naviy muammolar. 
2.
Hozirgi adabiy jarayon kursining ruhiy psixologik omillari. 
3.
H.Do’stmuhammad asarlarida ruhiyat tasviri. 
4.
Tarixiy romanlar badiiyati. 
5.
Hozirgi qissachilikning yetakchi xususiyatlari. 
29- variant 
1.
Fanga tarixiy-biografik yondashuv. 
2.
«Temur Malik» romani syujet tarkibi. 
3.
Hozirgi o’zbek lirikasining yetakchi tendensiyalari. 
4.
«Maymun yetaklagan odam» hikoyasi tahlili. 
5.
Hozirgi adabiy jarayonda tarjima. 
30- variant 
1.
Hozirgi adabiy jarayonda tanqidiy-biografik ocherk. 
2.
Postmodernizm yo’nalishi evolyusiyasi. 
3.
«Panoh» qossasi badiiyati. 
4.
Sh.Xolmirzayev hikoyalarida milliy ruhiyat ifodasi. 
5.
«Tutash olamlar» romanining kompozisiyasi. 
31- variant 
1.
Hozirgi adabiy jarayonda tanqidning o’rni. 
2.
Hozirgi tarixiy romanlarda polifonik talqin. 
3.
H.Sultonovning «Boburiynoma» asarida makon va zamon muammosi. 
4.
Hikoyachilikda yuzaga kelgan yangiliklar. 
5.
U.Azim she’riyatining badiiy xususiyatlari. 
6.
32- variant 
1.
Hozirgi adabiy jarayon kursining predmeti. 

---

2.
N.Karimovning «Cho’lpon» ma’rifiy romani. 
3.
Adabiy jarayonda badianing o’rni va roli.
4.
«Ko’xni dunyo» romanida polifoniya hodisasi. 
5.
Hozirgi o’zbek romanlarining problematikasi. 
33- variant 
1.
Taraqqiyot yo’sinlari va usullari. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda dramaturgiya. 
3.
«Nigoh» qissasi syujet tarkibi. 
4.
V.Fayzullo щye’riyati badiiy xususiyatlari.. 
5.
O.Muxtorning «Egilgan bosh» romani poetikasi. 
34- variant 
1.
Dramaturgiyaning yetakchi xususiyatlari. 
2.
M.Muhammad Do’stning «Lolazor» romanida badiiy nutq. 
3.
Sh.Butayev qissalarida tabiat va inson muammosi. 
4.
Hozirgi adabiy jarayonda adabiy portret shakli. 
5.
«Tushda kechgan umrlar» romanida urush mavzui. 
35- variant 
1.
Hozirigi o’zbek nasrining yetakchi tendensiyalari. 
2.
Hikoyachilikdagi janriy izlanishlar. 
3.
A.Qutbiddin «Izohsiz lugat» dostoni poetikasi. 
4.
N.Norqobilov asarlarida inson va jamiyat munosabati. 
5.
«Muvozanat» romanida uslubiy o’ziga xoslik. 
36- variant 
1.
Hozirgi o’zbek romanchiligida uslubiy izlanishlar. 
2.
Adabiy tanqid va tarjima muvozanati. 
3.
«Qora kitob» qissasida ma’naviyat ifodasi. 
4.
«Hozirgi adabiy jarayon» kursini davrlashtirish. 
5.
«Qatlnoma» asarida biografik unsurlar 
37- variant 
1.
Fanga ontologik yondashuv. 
2.
Hozirgi o’zbek xikoyachiligida ruhiyat tahlili. 
3.
Mashrab romanida xarakter evolyusiyasi. 
4.
Hozirgi adabiy jarayonda tarixiy mavzu. 
5.
«Adolat manzili» romanida real mohiyat. 
38-variant 
1.
«Hozirgi adabiy jarayon»ning maqsad va vazifalari. 

---

2.
Omon Muxtor qissalarining o’ziga xos xususiyatlari
3.
O’zbek qissachiligi taraqqiyoti 
4.
Hikoyachilikdagi janriy izlanishlar. 
5.
N.Boqiy «Qatlnoma» qissasi mundarijasi. 
39- variant 
1.
«Hozirgi adabiy jarayon»ning falsafiy-estetik asoslari. 
2.
Hozirgi tarixiy romanlarning mavzu ko’lami. 
3.
Qissachilikda milliy an’analar. 
4.
O’zbek dramaturgiyasida xarakter ochish omillari. 
5.
O’.Hoshimov «Tushda qyechgan umrlar» tarkibi. 
40- variant 
1.
Fanga tarixiy-funksional yondashuv. 
2.
Hozirgi adabiy tanqidda taqrizning o’rni. 
3.
Erkin A’zam nasrida ramziy mohiyat va psixologizm. 
4.
Hozirgi o’zbek she’riyatida gumanistik mohiyat. 
5.
M.Muhammad Do’st «Lolazor» romani badiiyati. 
41- variant 
1.
Fanga ontologik yondashuv. 
2.
Adabiy jarayonda psixologik tahlil va ramz. 
3.
Hozir o’zbek qissachiligining taraqqiyot tamoyillari. 
4.
Sh.Bo’tayev qissalarida inson va tabiat masalasi. 
5.
H.Shayxovning «Telba dunyo» romanida obrazlar tizimi. 
42- variant 
1.
Fanga biografik-genetik yondashuv. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda dramaturgiya. 
3.
Adabiy portret janri tasnifi. 
4.
D.Nuriyning «Boysun junglilaridan Kondi o’rmonlarigacha» to’plami tahlili. 
5.
O.Yoqubovning «Ko’hna dunyo» romani poetikasi. 
43- variant 
1.
Taraqqiyot yo’sinlari va usullari. 
2.
Yangi o’zbek nasridagi yetakchi xususiyatlar 
3.
P.Qodirovning tarixiy romanlari tavsifi. 
4.
N.Norqobilov qissalarida inson va jamiyat munosabati. 
5.
H.G’ulom «Mashrab» romani mundarijasi. 
44- variant 
1.
Germenevtik talqin asoslari. 
2
U.Azim she’riyatining ifoda xususiyatlari. 
6.
Tanqidiy-biografik ocherk. 
7.
X.Sultonovning «Boburiynoma» asarlarida zamon va makon muammosi. 
8.
O.Muxtor «Egilgan bosh» romani ko’lami. 
45- variant 

---

1.
Sinergetika mohiyati. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda badiiy ocherk janri. 
3.
R.Musurmon she’riyati badiiy xususiyatlari. 
4.
«Otamdan qolgan dalalar» romani strukturasi 
5.
T.Malik «So’nggi o’q» qissasi problematikasi. 
46- variant 
1.
Evolyusion taraqqiyotning asosiy xususiyatlari. 
2.
Romanlarda inson va urush mavzui. 
3.
Eng yangi o’zbek she’riyati tadriji. 
4.
Hozirgi o’zbek nasrida ma’rifiy roman. 
5.
O.Muxtorning «Ming bir qiyofa» romani kompozisiyasi. 
47- variant 
1.
Adabiyotda modernistik oqimning paydo bo’lishi. 
2.
T.Murodning «Bu dunyoda o’lib bo’lmaydi» romani badiiyati. 
3.
X.Shayxovning trilogiyasi janri xususiyatlari. 
4.
Hozirgi adabiy jarayonda adabiyotshunoslik va adabiy tanqid. 
5.
Sarguzasht qissa. 
48- variant 
1.
Modernistik adabiyot va uning asosiy yo’nalishlari. 
2.
Sh.Xolmirzayev hikoyalarida milliy kolorit. 
3.
So’nggi bosqich o’zbek qissachiligi. 
4.
Satirik qissalar tabiati. 
5.
Shukrullo «Kafansiz ko’milganlar» qissasi tahlili. 
49- variant 
1.
Modernistik qarashlarning hozirgi adabiyotdagi o’rni. 
2.
Ekzistensiolizm mohiyati. 
3.
«Ozodlik» hikoyasi mundarijasi. 
4.
«Qaldirg’och» qissasida biografik shtrixlar. 
5.
X.Sultonovning «Ko’ngil ozodadur» qissasi yaxlitligi. 
50- variant 
1.
Mumtoz adabiyot tarixini o’rganish muammolari. 
2.
Hozirgi adabiy jarayonda yumoristik qissalari. 
3.
O.Mo’min «Ong qurilmasi» qissasida majoz. 
4.
Hozirgi adabiy jarayonda tarjimaning o’rni. 
5.
«Shaytanat» qissasida obrazlar talqini. 

---

“Hozirgi adabiy jarayon” 
fani bo’yicha test savollari 
1. Modernizm oqimi shakllarini belgilang? 
*A. absurdizm, syurrealizm, pastmodernizm 
V. pastmodernizm, romantizm, realizm 
S. realizm, obsurdizm, ekzestensializm 
D. syurrealizm, romantizm, ekzetensionalizm 
2. Ilg'or falsafaning asosini belgilang? 
A. jamiyatning evolyusion taraqqiyoti 
*V. inson ruhiyati, istak va mayllari 
S. insonning genetik rivojlanishi 
D. jamiyatning tarixiy-funksional rivojlanishi 
3. Yangi o'zbek nasri namunalarini belgilang? 
A. "Vaqt", "Mirzo Ulug'bek" 
V. "Bir qadam yo'l", "Boburiynoma" 
*S. "Ustun", "Mirkomilboy" 
D. "Samoviy muhabbat", "Vaqt"
4. H.Shayxov qalamiga mansub asarlarni belgilang? 
A. "qon hidi", "Ikki jahon ovorasi" 
V. "Samoviy muhabbat", "Ustun" 
S. "Kapalaklar o'yini", "Tutash olamlar" 
*D. "Samoviy muhabbat", "Tutash olamlar" 
5. Modern adabiy namunalarini belgilang? 
*A. "Kapalaklar o'yini", "Fano dashtidagi qush" 
V. "Boburnoma", "Mashrab" 
S. "Otamdan qolgan dalalar", "Ustun" 
D. "Mahmud Tarobiy", "Ot kishnagan oqshom" 
6. Sh.Bo'tayevning "Sho'rodan qolgan odamlar" qissasida ifodalangan masala 
A. Sevgi va nafrat, mehr va muhabbat 
V. Insonparvarlik, josuslik va xiyonat 
*S. Inson va tabiat, inson va jamiyat 
D. Hayotning hajviy ko'rinishi 
7. N.Norqobilov asarlarini belgilang? 
*A. "Tog' odami", "qoyalar ham yig'laydi" 
V. "Shohona sovg'a", "Bir kunlik mehmon" 
S. "Otchopar", "qoyalar xam yig'laydi" 
D. "Ikki jahon ovorasi", "Kulib tur, azizim" 
8. "Boysun junglilardan Kandi o'rmonlarigacha" to'plami muallfi kim? 
A. Tohir Malik 
V. Faxriyor 
S. O.Xoldar 
*D. D.Nuriy 
9. "Hozirgi adabiy jarayon" fanining asosiy tarmoqlarini belgilang? 

---

 A. qadimgi turkiy adabiyot ,o'zbek mumtoz adabiyoti, yangi o'zbek 
adabiyoti
*V. Adabiyot tarixi, adabiyot nazariyasi, adabiy tanqid 
S. Adabiyot nazariyasi, adabiyotshunoslik tarixi, adabiy tanqi. 
D. Jahon adabiyoti, adabiyot tarixi, adabiyot nazariyasi 
10. Adabiyotshunos olimlar ko'rsatilgan qatorni belgilang? 
A. Ibn Sino, Imom g'azzoliy, M.Kant 
V. A. Dilmuradov, X.sultonov, Fitrat 
S. R.Rustamov, Sh.Boshbekov, U.Azim 
*D. U.Normatov, N.Komilov, O.sharafiddinov 
11. Realizmning turlarini belgilang? 
A. Modernizm, simvolizm, futurizm 
*V. Naturalizm, sentementalizm, klassitsizm 
S. Syurrealizm, modernizm, naturalizm 
D. Lirizm, dramatizm, tragizm 
12. Kulgu tug'dirish shakllarini belgilang? 
A. Makon komizm va zamon komizm 
V. Ijtimoiy komizm va vaziyat komizm 
*S. Vaziyat komizmi va bayon komizmi 
D. Makon komizmi va bayon komizmi 
13. Realizm qanday tasvir? 
A. Umidlar va tasavvurlar aks etadi 
*V. Haqqoniy hayotiy tasvir 
S. Badiiy to'qimalar tasviri 
D. Inson ruhiyatining lirik tasviri 
14. Idealning bosh belgisini belgilang? 
A. Go'zallik va badiiylik 
V. Milliylikka xos xususiyatlar 
*S. Vatanparvarlik 
D. g'oyaviylik 
15. Sentimentalizm qanday oqim? 
A. Hodisalarni murakkab ramz va shakllarda ko'rsatadi 
V. Hodisalarni noan'anaviy shakllarda ifodalaydi 
S. Hodisalarni so'zlarning fonetik jarangdorligi asosida ifodalaydi 
*D. Hodisalarni hissiyotlar asosida tasvirlaydi 
16. Nazariy tadqiqotning bosh belgisini belgilang. 
A. ilmiylik va xolislik. 
V. ilmiylik va yangilik 
S. ilmiy xoslik 
*D. A va S 
17. Ontologiya nazariyasi... 
A. Adabiy talqin haqidagi fan. 
V. Adabiyotshunoslik haqida fan 
*S. Tirik, jonli so'z haqidagi fan. 
D. Ijtimoiy tanqiD. 

---

18. quyidagi jumla kimning qalamiga mansub: "Tanqidni faqat baholash deb 
anglash ma'nisizlikdir. Uni baholi qudrat talqin deb anglansa, katta ma'no chiqadi". 
*A. L.N.Tolstoy 
V. A.N. Tolstoy 
S. Ya. qosimov 
D. X.Do'stmuhammedov 
19. Ozod Sharafiddinov taqrizlari xususiyati... 
A. Ilmiylik chuqur yashiringan boshlanadi. 
V. Sotsiologik, tarixiy-madaniy nuq. Nazardan yondashadi. 
S. qiyosiy-tipologik jihatdan tahlil qiladi. 
*D. hammasi to'gri. 
20. M.qo'shjonovning "Sinchalak" taqrizi... 
A. g'oyaviy-estetik yo'sinda yozilgan 
V. Ijtimoiy-siyosiy yo'sinda yozilgan 
S. Nazariy risolaviy xarakterga ega. 
*.D, A.B,S. 
21. g'oyaviy-estetik tahlil... 
*A. Gumanizm masalasini yoritadi. 
V. Hayot problematikasini yoritadi. 
S. g'oyaviy jihatdan xulosa chiqarishni talab etadi. 
D. San'at olamiga chuqur kirib borishi taqozo etadi. 
22. Ijtimoiy-estetik tahlil maqola... 
A. "Yillar va yo'llar" O.Sharafiddinov 
*V. "Zamon, qalb, poeziya". O.Sharafiddinov 
S. "Lirikada konflikt" H.Yoqubov. 
D "Badiyat qonuniyatlari". M.qushchonov 
23. "Shunday bir vaziyat paydo bo'ldi... Shunday qilib adabiyotda ofarinbozlik 
boshlanadi". Tez fursatda muharrirlar, direktorlar, rislar, sekretarlar adabiyoti
paydo bo'ldi. Ushbu jumladan kimning qaysi maqolasidan olingan. 
A. "Iste'dod jilolari" O.Sharafiddinov. 
V. "Asr va nasr" L.qayumov 
S. "Yosh do'stlarimga" Asqad Muxtor 
*D. "qayta qurish va o'zbek " M.qo'shjonov 
24. qaysi davrda "O'rtamiyona adabiyoti", "Amaldorlar adabiyoti" jiddiy
muammoga aylandi? 
A. 50-yillarda 
*V. 60-yillarda 
S. 70-yillarda 
D.. 80-yillarda 
25. Tarixiy-funksional tahlil namunalari. 
A. "Ijod behovta onlari" A.Oripov 
*V. "O'ttiz yil izhori" I.g'afurov 
S. "Navoiyning qalb daftari" I. Sulton 
D.. "g'azal mulkining sultoni" M.Shayxzoda 
26. Tanqid qanday so'zdan olingan? 

---

 A) grekcha 
V) arabcha 
*S) yunoncha 
D) forscha 
27. 1969 yil Boburning "Aruz Risolasini" qisqartirilgan tarzda kim nashr ettirdi? 
A) Kuplizoda 
*B) Stebleva 
C) Homroyev 
D.) Aslanov 
28. Yangi tipdagi maqolalar nechanchi asrdan bosila boshladi? 
A) XIX asrdan 
B) XVIIIasrdan 
*C) XVII asrdan 
D.) XIX asrning 2 yarmidan 
29. Kim hind she'rlaridagi vaznni arab she'riyatidagi aruz bilan chog'ishtirib tahlil 
qilgan? 
A) Farobiy 
*B) Beruniy 
C) Bobur 
D) Navoiy 
30. Aristotelning "Poetika"siga kim sharh yozgan? 
A) Ibn Sino 
*B) Farobiy 
C) Beruniy 
D) a va b 
31. So'z ichraki yolg'on zarur nopisand
Chu nazm ettilar qildi dono pisan. 
Ushbu baytning muallifini aniqlang?
A) Jomiy 
*B) Navoiy 
C) Lutfiy 
D) Bobur 
32. An'ana va yangilik qaysi davrlarni o'z chiga olgan? 
A) XVII asrdan XIX asrgacha 
B) XVI asrdan XVIIIasrgacha 
C) XVII asr boshidan oxirigacha 
*D) XVI asrdan XIX asr oxirigacha. 
33. Necha zarurat aro qolgan chog'i chin demas ersang, dema yolg'oni. Ushbu 
misralar kimning qalamiga mansub va u nimani nazarda tutgan? 
A) Jomiy "haqiqat va yolg'on" 
B) Sayfiy Buxoriy "to'g'rilik va rostlik" 
C) Mavlono Naimiy "shakl va mazmun" 
*D) A.Navoiy "haqiqat va yolg'on" 
34. Kaysi qatorda ilmi adabga doir janrlar berilgan? 
A) sarv, nahv, bayon, aruz 

---

 B) risola, ruboiy, g'azal, tuyuq 
C) sonoye', qofiya, lug'at, maoni 
*D) a va v javoblar to'g'ri 
35. Nasihatnoma (didaktik) asarni ko'rsating? 
A. "Boburnoma" va "Kobusnoma"
B. "Kobusnoma" va "Tazkiran-shuaro" 
C. "Chohar maqola", "Kobusnoma" 
*D. "Rohati dil", "Kobusnoma" 
36. Kofiya san'ati haqida yozilgan asarni ko'rsating? 
A. "g'oyat ul-aruzayn" 
*B. "Kaniyoz ul-qofiya" 
C. "Garjiman ul balog'a" 
D. "Xadoiq us-sehr" 
37. Alisher Navoiyning "Nasoyim ul-muhabbat" asari qanday asar? 
A. A.Jomiyning asariningsh to'g'ridan-to'g'ri tarjimasi. 
*B. A.Jomiy kitobi fors tilida yozilgan va turk ulusi bu asardan 
baxramand bo'lishi uchun ijodiy tarjima asar. 
C. A.Jomiyning asarini oddiy xalq uchun tarjima qilgan. 
D.. A.Jomiyga bo'lgan hurmati tufayli tarjima qilingan asar. 
38. "Odam ush-shuaro"nomi bilan shuhrat qazongan shoir kim? 
*A. Rudakiy. 
V. A.Navoiy. 
S. Fitrat. 
D. Aristotel. 
39. Kimning fikricha: 
"Shoirning-ruhi toza, fikri keng, tabi latif, ko'ngli tug'ri, zehni o'tkir 
bo'lmog'i lozim, shoirning ijodidan 20 ming bayt, zamondagi shoirlardan 10 
ming baytni yod bilishi shart". 
A. A.Navoiy. 
*V. N.Aruziy. 
S. Lutfiy. 
D. A va D. 
40. Kim Pahlavon Muhammadning ham shoir , ham musiqachi, ham 
xushsuhbat, ham pahlavon bo'lganligi uchun boshqa shoirlarga namuna qilib 
ko'rsatadi va "benazirdin biri" deb hisoblaydi. 
*A. A.Navoiy. 
V. Lutfiy 
S. Ogahiy 
D. A va B 
41. A.Fitratning qalamida mansub ilmiy tanqidiy asarini belgilang? 
A. "Umidbaxsh tamoyillar" 
*V. "Adabiyot qoidalar" 
S. "Tazkira yozish an'anasi" 
D. "Uslub jilolari" 
42. Monografiya shaklida yozilgan asarlar qatorini belgilang? 

---

 *A. "g'afur g'ulom prozasi", "Abdulla qohhor" 
V. "Ehtiyoj farzandi", "She'ru shoiru shuur" 
S. "Adabiyot qoidalari", "Uslub jilolari" 
D. "Adabiyot qoidalari", "g'afur g'ulom prozasi" 
43. Badia (esse) qanday asar? 
A. Biron asar poetikasiga bag'ishlangan asar 
V. Tanqidiy-ilmiy fikrning siqiq ko'rinishi 
*S. Ma'lum masala erkin talqin qilinadigan asar 
D. Asarning yozilish tarixi haqida ma'lumot beradigan asar 
44. Adabiy asarni baholash mezonlarini belgilang? 
A. qahramon xarakter va ruhiyatini baholash 
V. Asar konflikti va uning xal etilishini baholash 
S. Adabiy tiplar va xarakterlarni ko'rsatish 
*D. Adabiy asarning o'zini va asarda aks etgan hayotni baxolash 
45. Ilmi naqadaning Yevropa tipidagi adabiy tanqidchilikka o'ta borishi qaysi 
davrga to'g'ri keladi? 
A. 1805-1815 yillar 
*V. 1905-1910 yillar 
S. 1910-1930 yillar 
D. 1920-1930 yillar 
46. "Tanqidchi o'z davrining go'zallik haqidagi tushunchalarini aniqlaydi va 
ommalashtiradi". Bu fikr kimga tegishli? 
A. A.S.Pushkin 
V. Dostoyevskiy 
S. A.qahhor 
*D. Belinskiy 
47. "Abdulla qodiriy ijodi" monografiyasi (1934 y) kimning qalamiga mansub? 
A. A.Rasulov 
V. M.Shayxzoda 
*S. Oybek 
D. I.Sulton 
48. Ilmiy izlanishlar yo'lida ijod qilgan olimlarni belgilang? 
A. S.Ayniy, Sotti Husayniy, Fitrat 
V. A.Sa'diy, Miyon Buzruk Solixov 
S. J.Boybo'latov, Izzat Sulton 
*D. O.Sharafiddinov, Otajon Hoshim 
49. Mumtoz adabiy-tanqidchilik janrlarini belgilang? 
A. Portret, maqola, risola 
V. Tazkira, debocha, portretga chizgilar 
S. Masnaviy, holat, taqriz 
*D. Tazkira, holat, debocha 
50. Adabiy tanqid nima? 
A. Ilmiy tafakkur maydoni bo'lib, adabiy merosni o'rganadi? 
*V. Ilmiy-badiiy tafakkurning qurilish maydoni, konkret yangi asarga 
urg'u beradi 

---

 S. Estetika va adabiyotshunoslikni boyitadi 
D. Mutaxassislar uchun maxsus qo'llanma 
51. Adabiy jarayon, eng yangi adabiy asarlar qaysi fanning o'rganish ob'ekti? 
A. Adabiyot nazariyasining 
*V. Adabiy tanqidning 
S. Adabiyotshunoslikning 
D. Adabiyot tarixining 
52. Adabiyotshunoslik tarixi nimani tadqiq qiladi? 
A. Adabiy ijod oqimining borishini 
V. Adabiyotning metodologik masalalarini 
*S. Adabiyotning tarixiy taraqqiyot yo'lini 
D. Adabiyot nazariyasining rivojlanish tarixini 
53. Adabiy tanqidning predmeti nima? 
*A. Bugungi adabiyot konkret namunalari va joriy adabiy tarixiy jarayon 
V. Badiiy adabiyotning umumiy qonuniyatlarini kashf qilish 
S. O'tmish va hozirgi zamon tarixiy-adabiy jarayon masalalarini o'rganadi 
D. Voqealikni falsafiy jihatdan anglash 
54. qaysi adabiyotshunos adabiy portretlarni janrlararo shartli 4 turga ajratadi? 
A. N.Xudoyberganov 
V. B.Nazarov 
S. N.Komilov 
*D. V.S.Barakov 
55. "Badiiy asarning joni-konflikt". Yozuvchi inson qalbining tadqiqotchisidir? 
Jumla kimning qalamiga mansub? 
A. O'tkir Usmonov 
*V. Xurshid Do'stmuhammad 
S. Abdulla qahhor 
D. As'ad Jo'shon 
56. Adabiy portret nima? 
A. Yozuvchi ijodi haqidagi maqola 
V. Ijodkorning hayoti va ijodi ixcham ifodalanuvchi janr 
S. Esdalik shaklida yoziladigan adabiy-tanqidchilik asar 
*D. Yozuvchi ijodi, hayoti ziddiyatlarini yorituvchi janr 
57. Yozuvchi hayoti, adabiy-ijtimoiy muhit, asarlarning yozilishi tarixi, 
ijodkorning tarixiy-adabiy jarayondagi o'rni haqida ma'lumot beruvchi janrni 
belgilang?
A. Problematik maqola 
V. Portret va portretga chizgilar 
*S. Tarixiy-biografik ocherk 
D. Kalendar maqola 
58. "Zamon-qalb-poeziya" kitobining muallifi kim? 
*A. O.Sharafiddinov 
V. M.qo'shjonov 
S. S.Mamajonov 
D. U.Normatov 

---

59. "Chinakam tanqidchi chiniqish uchun katta hayotiy tajriba, chuqur bilim, 
nozik did, pokiza qalb kerak",-gapining muallifini toping? 
A. Laliz qayumov 
V. Izzat Sulton 
*S. Umarali Normatov 
D. Komil Yashin 
60. Adabiy asarni baholash mezonlarini belgilang? 
A. qahramon xarakter va ruhiyatini baholash 
V. Asar konflikti va uning xal etilishini baholash 
S. Adabiy tiplar va xarakterlarni ko'rsatish 
*D. Adabiy asarning o'zini va asarda aks etgan hayotni baxolash 
61. 90-yillar o'zbek adabiy tanqidchilarini belgilang? 
A. O.Hoshim, I.Sulton, O.Sharafiddinov 
*V. S.Olimov, A.Ulug'ov,Rahmon qo'chqorov 
S. M.qo'shjonov, A.Fitrat, I.Haqqulov 
D. O.Hoshim, H.Boltaboyev, A.Rasulov 
62. quyidagi jumla kimning qalamiga mansub: "Tanqidni faqat baholash deb 
anglash ma'nisizlikdir. Uni baholi qudrat talqin deb anglansa, katta ma'no chiqadi". 
*A. L.N.Tolstoy 
V. A.N. Tolstoy 
S. Ya. qosimov 
D. X.Do'stmuhammedov 
63. Ozod Sharafiddinov taqrizlari xususiyati... 
A. Ilmiylik chuqur yashiringan boshlanadi. 
V. Asarga aloqasi yo'q gapdan boshlanadi. 
S. Sotsiologik, tarixiy-madaniy nuq. Nazardan yondashadi. 
*D. hammasi to'g'ri. 
64. M.qo'shjonovning "Sinchalak" taqrizi... 
A. g'oyaviy-estetik yo'sinda yozilgan 
V. Ijtimoiy-siyosiy yo'sinda yozilgan 
S. Nazariy risolaviy xarakterga ega. 
*D. A.S. 
65. g'oyaviy-estetik tahlil... 
*A). Gumanizm masalasini yoritadi. 
V). Hayot problematikasini yoritadi. 
S). g'oyaviy jihatdan xulosa chiqarishni talab etadi. 
D). San'at olamiga chuqur kirib borishi taqozo etadi. 
66. qaysi adabiyotshunos adabiy portretlarni janrlararo shartli 4 turga ajratadi? 
A. N.Xudoyberganov 
V. B.Nazarov 
S. N.Komilov 
*D. V.S.Barakov 
67. "Tanqidchi o'z davrining go'zallik haqidagi tushunchalarini aniqlaydi va 
ommalashtiradi". Bu fikr kimga tegishli? 
A. A.S.Pushkin 

---

 V. Dostoyevskiy 
S. A.qahhor 
*D. Belinskiy 
68. Kaysi qatorda ilmi adabga doir janrlar berilgan? 
A) sarv, nahv, bayon, aruz 
V) risola, ruboiy, g'azal, tuyuq 
S) sonoye', qofiya, lug'at, maoni 
*D) a va v javoblar to'g'ri 
69. Nasihatnoma (didaktik) asarni ko'rsating? 
A. "Boburnoma" va "Kobusnoma"
V. "Kobusnoma" va "Tazkiran-shuaro" 
S. "Chohar maqola", "Kobusnoma" 
*D. "Rohati dil", "Kobusnoma" 
70.Modernizm oqimi shakllarini belgilang? 
*A. absurdizm, syurrealizm, pastmodernizm 
V. pastmodernizm, romantizm, realizm 
S. realizm, obsurdizm, ekzestensializm 
D. syurrealizm, romantizm, ekzetensionalizm 
71.Yangi o'zbek nasri namunalarini belgilang? 
A. "Vaqt", "Mirzo Ulug'bek" 
V. "Bir qadam yo'l", "Boburiynoma" 
*S. "Ustun", "Mirkomilboy" 
D. "Samoviy muhabbat", "Vaqt"
72.Sh.Bo'tayevning "Sho'rodan qolgan odamlar" qissasida ifodalangan masala
A. Sevgi va nafrat, mehr va muhabbat 
V. Insonparvarlik, josuslik va xiyonat 
*S. Inson va tabiat, inson va jamiyat 
D. Hayotning hajviy ko'rinishi 
73."Boysun junglilardan Kandi o'rmonlarigacha" to'plami muallfi kim? 
A. Tohir Malik 
V. Faxriyor 
S. O.Xoldar 
*D. D.Nuriy 
74.Kulgu tug'dirish shakllarini belgilang? 
A. Makon komizm va zamon komizm 
V. Ijtimoiy komizm va vaziyat komizm 
*S. Vaziyat komizmi va bayon komizmi 
D. Makon komizmi va bayon komizmi 
75.Sentimentalizm qanday oqim? 
A. Hodisalarni murakkab ramz va shakllarda ko'rsatadi 
V. Hodisalarni noan'anaviy shakllarda ifodalaydi 
S. Hodisalarni so'zlarning fonetik jarangdorligi asosida ifodalaydi 
*D. Hodisalarni hissiyotlar asosida tasvirlaydi 
76.Modern adabiy namunalarini belgilang? 
*A. "Kapalaklar o'yini", "Fano dashtidagi qush" 

---

 V. "Boburnoma", "Mashrab" 
S. "Otamdan qolgan dalalar", "Ustun" 
D. "Mahmud Tarobiy", "Ot kishnagan oqshom" 
77.Adabiyotshunos olimlar ko'rsatilgan qatorni belgilang? 
A. Ibn Sino, Imom g'azzoliy, M.Kant 
V. A. Dilmuradov, X.sultonov, Fitrat 
S. R.Rustamov, Sh.Boshbekov, U.Azim 
*D. U.Normatov, N.Komilov, O.sharafiddinov 
78. M.qo'shjonovning "Sinchalak" taqrizi... 
A. g'oyaviy-estetik yo'sinda yozilgan 
V. Ijtimoiy-siyosiy yo'sinda yozilgan 
S. Nazariy risolaviy xarakterga ega. 
*D. A.S. 
79. qaysi davrda "O'rtamiyona adabiyoti", "Amaldorlar adabiyoti" jiddiy
muammoga aylandi? 
A. 50-yillarda 
*V. 60-yillarda 
S. 70-yillarda 
D. 80-yillarda 
80. 1969 yil Boburning "Aruz Risolasini" qisqartirilgan tarzda kim nashr ettirdi? 
A) Kuplizoda 
*V) Stebleva 
S) Aslanov 
D) Asqarov 
81. "Zamon-qalb-poeziya" kitobining muallifi kim? 
*A. O.Sharafiddinov 
V. M.qo'shjonov 
S. S.Mamajonov 
D. U.Normatov 
82. Ontologiya nazariyasi... 
A. Adabiy talqin haqidagi fan. 
V. Adabiyotshunoslik haqida fan 
*S. Tirik, jonli so'z haqidagi fan. 
D. Ijtimoiy tanqid. 
83. Aristotelning "Poetika"siga kim sharh yozgan? 
A) Ibn Sino 
*B) Farobiy 
C) Beruniy 
D) a va b 
84. Modernizm oqimi shakllarini belgilang? 
*A. absurdizm, syurrealizm, pastmodernizm 
V. pastmodernizm, romantizm, realizm 
S. realizm, obsurdizm, ekzestensializm 
D. syurrealizm, romantizm, ekzetensionalizm 
85. Nazariy tadqiqotning bosh belgisini belgilang. 

---

 *A. ilmiylik va xolislik. 
V. ilmiylik va yangilik 
S. ijtimoiylik va nazariylik 
D. fakat ilmiylik 
86. "Zamon-qalb-poeziya" kitobining muallifi kim? 
*A. O.Sharafiddinov 
V. M.qo'shjonov 
S. S.Mamajonov 
D. U.Normatov 
87. Adabiy tanqidning predmeti nima? 
*A. Bugungi adabiyot konkret namunalari va joriy adabiy tarixiy jarayon 
V. Badiiy adabiyotning umumiy qonuniyatlarini kashf qilish 
S. O'tmish va hozirgi zamon tarixiy-adabiy jarayon masalalarini o'rganadi 
D. Voqealikni falsafiy jihatdan anglash 
88. Ilmiy izlanishlar yo'lida ijod qilgan olimlarni belgilang? 
A. S.Ayniy, Sotti Husayniy, Fitrat 
V. A.Sa'diy, Miyon Buzruk Solixov 
S. J.Boybo'latov, Izzat Sulton 
*D. O.Sharafiddinov, Otajon Hoshim 
89. Kimning fikricha: 
"Shoirning-ruhi toza, fikri keng, tabi latif, ko'ngli tug'ri, zehni o'tkir 
bo'lmog'i lozim, shoirning ijodidan 20 ming bayt, zamondagi shoirlardan 10 
ming baytni yod bilishi shart". 
A. A.Navoiy. 
*V. N.Aruziy. 
S. X.Dehlaviy. 
D. A Jomiy 
90.Yangi o'zbek nasri namunalarini belgilang? 
A. "Vaqt", "Mirzo Ulug'bek" 
V. "Bir qadam yo'l", "Boburiynoma" 
*S. "Ustun", "Mirkomilboy" 
D. "Samoviy muhabbat", "Vaqt"
91. "Tanqidchi o'z davrining go'zallik haqidagi tushunchalarini aniqlaydi va 
ommalashtiradi". Bu fikr kimga tegishli? 
A. A.S.Pushkin 
V. Dostoyevskiy 
S. A.qahhor 
*D. Belinskiy 
92. Mumtoz adabiy-tanqidchilik janrlarini belgilang? 
A. Portret, maqola, risola 
V. Tazkira, debocha, portretga chizgilar 
S. Masnaviy, holat, taqriz 
*D. Tazkira, holat, debocha 
93. "Odam ush-shuaro"nomi bilan shuhrat qazongan shoir kim? 
*A. Rudakiy. 

---

 V. Farobiy. 
S. A.Navoiy. 
D. Aristotel. 
94.Ilg'or falsafaning asosini belgilang? 
A. jamiyatning evolyusion taraqqiyoti 
*V. inson ruhiyati, istak va mayllari 
S. insonning genetik rivojlanishi 
D. jamiyatning tarixiy-funksional rivojlanishi 
95.Modern adabiy namunalarini belgilang? 
*A. "Kapalaklar o'yini", "Fano dashtidagi qush" 
V. "Boburnoma", "Mashrab" 
S. "Otamdan qolgan dalalar", "Ustun" 
D. "Mahmud Tarobiy", "Ot kishnagan oqshom" 
96.Idealning bosh belgisini belgilang? 
A. Go'zallik va badiiylik 
V. Milliylikka xos xususiyatlar 
*S. Vatanparvarlik 
D. g'oyaviylik 
97. Kimning fikricha: 
"Shoirning-ruhi toza, fikri keng, tabi latif, ko'ngli tug'ri, zehni o'tkir 
bo'lmog'i lozim, shoirning ijodidan 20 ming bayt, zamondagi shoirlardan 10 
ming baytni yod bilishi shart". 
A. A.Navoiy. 
*A. O.Sharafiddinov 
V. M.qo'shjonov 
S. S.Mamajonov 
D. U.Normatov 
87. Adabiy tanqidning predmeti nima? 
*A. Bugungi adabiyot konkret namunalari va joriy adabiy *V. N.Aruziy. 
S. Lutfiy. 
D. A va D. 
98. Ilmiy izlanishlar yo'lida ijod qilgan olimlarni belgilang? 
A. S.Ayniy, Sotti Husayniy, Fitrat 
V. A.Sa'diy, Miyon Buzruk Solixov 
S. J.Boybo'latov, Izzat Sulton 
*D. O.Sharafiddinov, Otajon Hoshim 
99. Adabiy asarni baholash mezonlarini belgilang? 
A. qahramon xarakter va ruhiyatini baholash 
V. Asar konflikti va uning xal etilishini baholash 
S. Adabiy tiplar va xarakterlarni ko'rsatish 
*D. Adabiy asarning o'zini va asarda aks etgan hayotni baxolash 
100. Adabiy tanqid nima? 
A. Ilmiy tafakkur maydoni bo'lib, adabiy merosni o'rganadi? 
*V. Ilmiy-badiiy tafakkurning qurilish maydoni, konkret yangi asarga 
urg'u beradi 

---

 S. Estetika va adabiyotshunoslikni boyitadi 
D. Mutaxassislar uchun maxsus qo'llanma 

---

 
KIRISH 
Mustaqillik davri badiiy-estetik tafakkurining taraqqiyot tamoyillari ko’p 
asrlik adabiy-madaniy qadriyatlarni tiklash va yangicha baholashdan iborat 
umumiy jarayon bilan uzviy bog’liq ravishda rivojlanib bormoqda. Bugungi kunda 
xalqimizning ming-ming yillik ma’naviyat xazinasi istiqlolning ma’naviy 
poydevorini mustahkamlashga kamarbasta bo’layotganligi ham ana shunda dir 
“Meros Javoxir” va boshqa turkumlarda adabiyot, fan, madaniyat va san’at 
soxalaridagi bebaxo nashrlar yuzaga chiqdi. Bular xalqimizning yana bir karra 
tayin etishdan, eng muximi, mustaqillikning dastlabki odimlari umumbashariy 
qadryatlarni qaror toptirish bilan mustahkamlanayotganligidan dalolatdir. 
Mustaqillikning ma’naviy poydevorini mustahkamlashda hali oldimizda g’oyat 
masulyatli 
vazifalar 
turibdi. 
Istiqlol 
adabiyoti 
aslida 
xalqimiz 
ongi, 
dunyoqarashdagi sifat o’zgarishlarini, umummilliy – ishtimoiy uyg’onishning 
estetik ifodasidir. Bugungi tarixiy yangilanishlar ildizini millatning erk-ozodlik 
uchun olibborgan kurash g’oyalaridan, vatanparvarliknidan holi tasavvur qilish 
mumkin emas. Erkparvarlik, hurfikirlilik, ozodlik idiali, imon salomatligi, e’tiqot 
butunligi, Vatan kamoli singari azaliy qadriyatlar bugingi adabiyotning g’oyaviy 
mazmunini tashkil etayotir. Millatning o’z-o’zini anglash, o’zlikni qadrlashi va 
ulug’lashi, milliy iftixor tuyg’ularining shakllanishida badiiy tafakkur 
madanyatining siqat o’zgarishlari namoyon bo’lyayotir. Adiblarimiz hoh tarixiy 
voqyelikka, hoh diniy g’oyalarga hoh bugungi kunga murojaat etishsin ularning 
asarlarida mohiyatan millat butunligini ta’minlashga varatilgan ishtimoiy – falsafiy 
konsepsiya yaqqol namoyon bo’lmoqda. Bu narsa badiiy taqakkurning 
“labbaychilik” dan qutilib inson ruxiyatining falsafiy pisixalogik tahlili orqali 
shahsni kamolga yetkazishga intilishi, komillik alomatlarini ulug’lashida ko’zga 
tashlanayotir. Odamdagi odamiylikni kashf etish - ustivor tamoyilga aylanib 
bormoqda. Avvalgi o’n yilliklarda hozirjavoblik, zamonaviylik, dolzarblik, 
rostgo’ylik, siyosiy faollik badiyatning muhim belgilari sifatida ilgari surilgan
bo’lsa, endilikda milliylik, tarixiylik, go’zallik, ezgulik, adolat singari bashariy 
qadiyatlar estetik mezon sifatida badiiy taqakkurdagi o’zgarishlarni aniqlovchi va 
belgilovchi yetakchi mezon bo’lib borayotir. Hozirgi adabiy jarayonning, xususan, 
mustaqillik davrida o’zbek adiblari yaratgan lirik, epik va dramatik asarlarni tadqiq 
etganda, o’zbek adabiyotida alohida shaxslar olamini, ularning o’ziga xos 
tuyg’ularini aks ettirish borasida qator yutuqlar qo’lga kiritganligiga amin 
bo’lamiz. To’g’ri, har bir odamning o’zi alohida shaxs. Ayni chog’da, u o’zigagina 
xos olamga, intellektual – ruhiy xususiyatlarga ega. Shu jihati yuksalgan sayin 
inson o’ziga xos xislatlarini, o’z individualligini yanada teranroq, yorqinroq aks 
ettiradi. O’zbek yozuvchilari ayni shu hayot haqiqatini o’z ruhiyatini taftish etib, 
o’zligini anglashga intiladigan qahramonlar vositasida, odamlarga ham boshqalar 
kabi emas, o’ziga xos munosabat bildirish, o’z qahramoni orqali atrofdagi 
odamlarni o’zimizga ma’qul kelish yo kelmasligiga qarab emas, balki boricha, 
qanday yaratilgan bo’lsa, shundayligicha ziddiyatli va murakkab inson sifatida 
qabul qilish zarurligini, muhimi, insonni anglash ekanini ta’kidlashga 

---

urinayotganliklari milliy mustaqillik davri o’zbek adabiyotiga xos muhim 
xususiyatdir. Shunisi ham borki, insonni tushunishga da’vat etish insonni anglash 
falsafasini talab qiladi. Insonni tasvirlash orqali esa ana shu hayot falsafasi 
yaratiladi. Zotan, adabiy janrlar taraqqiyotining yangi davrida hodisalarga va inson 
shaxsiga yondashish tamoyillarining o’zgarib, takomillashib borishi tabiiy va 
zaruriy jarayon hisoblanadi. Ammo badiiy ijodning azaliy qonunlari barcha davrlar 
uchun o’zgarmasdir: yozuvchi voqeanavis emas, insonshunos sifatida ish ko’rib 
inson qalbi haqida aytilmagan haqiqatlarni badiiy kashf etsagina, u yaratgan asar 
estetik qimmat kasb etadi. Ushbu ma’ruza matnida hozirgi adabiy jarayonning 
o’ziga xos taraqqiyot tendensiyalari, yetakchi estetik tamoyillar haqida so’z boradi. 
Shunisi ham borki, adabiy jarayon yildan yilga o’zgarib, taraqqiy etadi, badiiy ijod 
va estetik fikr taraqqiyotiga bog’liq holda ravnaq topadi. Muallif hozirgi adabiy 
jarayon muammolariga diqqatni qaratish orqali mustaqillik davri o’zbek adabiyoti 
namunalarini tahlilga tortdi va muayyan xulosalarni bayon etdi. 
1.
2.
3.
Adabiyot tarixini davrlashtirish asosan asrlar buyicha davrlashtirish 
tamoyiliga asoslangan. Buning uziga xos sabablari bor. Bu sabablar xam obxektiv, 
xam subxektiv asoslarga ega. Obxektivligi shundaki, xali adabiyotshunosligimizda 
uzok asrlik adabiyotimiz tarixining uziga xos adabiy-estetik xususiyatlari tadkik 
etilib, fan istexmoliga kiritilmagan. Subxektiv sabab shundan iboratki, sovet 
davrida adabiy jarayonni siyosiy voqea-hodisalar bilan bog’lab davrlashtirish 
kompartiya manfaatlariga mos tushardi.
1940 yildan 60-yillar oraligida sovet xukumati va KPning kattik kullik bilan 
olib borgan siyosati tufayli adabiyotimizning gullari poymol etilib, tuvakda voyaga 
yetkazilgan sunxiy gullardek kulbola ijodkorlar yetishtirildi. Ular sosialistik 
tuzumga, sovet turmush tarziga, KP siyosatiga moslashtirildi. Shuning uchun bu 
jarayonni Moslashuv davri deb atash maksadga muvofikdir.
Davrlashtirishning 
quyidagi 
tamoyillari
mavjud