Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

6A-12M shnekli tozalagich
(10-rasm) o’rta tolali chigitli paxtadan
 
mayda 
iflosliklarni ajratish uchun mo’ljallangan bo’lib tozalash tsexining texnologik protsessiga 
arrali tozalagichlardan oldin yoki ulardan keyin o’rnatiladi. 

---

Tozalanish uchun mashinaga tushayotgan chigitli paxta ikki alohida oqimga 
bo’linib, yuqoridagi aylanuvchi shneklar 
1 
bilan ishlanadi. Har bir shnekli baraban 
diametri 400...560 mm li vintli konveyerdan iborat bo’lib, vint qanoti ustiga balandligi 75 
mm li qoziqchalar 
2
payvandlangan. 
Vint chiziq bo’ylab joylashgan qoziqchalar chigitli paxtani titkilab otadi va sekin-
asta vint o’qi bo’ylab mashinaning ikkinchi tomoniga siljitadi. 
CHigitli paxta mashina ichida doimo titkilanishi va harakatlanishi natijasida iflos 
qo’shilmalar undan ajralib shnek noviki tashkil qiluvchi kolosnik 
3 
lar orqali ajralib 
chiqadi. CHigitli paxta esa yuqoridagi ikki shnekda tozalanib, birlashtiruvchi vertikal 
shaxta 
4 
lar orqali pastki ikki shnekka tushadi va ularda qayta titkilanib, orqa tomonga 
qaytariladi va chiqaruvchi shaxta 5 orqali mashinadan tozalanib chiqadi. Yuqoridagi va 
pastki qoziqchali shneklarda ajralgan iflos qo’shilmalar bunker 
6
ga o’rnatilgan konveer 
7
yordamida tashqariga chiqarib yuboriladi. 
CHigitli paxtaning har bir bo’lakchasi 6A-12M mashinasi ichida o’rta hisobda 
30...35 s turadi, shu vaqtda shnek qoziqchalari ularni qayta-qayta urib paxtadan mayda 
xas-cho’plarni ajratadi. 
Bu tozalagich yonida turib ishlovchilarning mehnat sharoitini yaxshilash maqsadida 
har bir tozalagichdan 1,0...1,3 m
3
/s changli havo so’rish mo’ljallangan. 
SHnekli tozalagichning ish unumi 
Q
sh
(kg/soat) quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
bunda: 
D 
— qoziqchali shnekning diametri, m; 
d 
— qoziqchali shnek o’qining dia-
metrы, m; 
p 
— qoziqchali shnekning aylanish chastotasi, min
-1
; ρ
p
—mashinada 
ishlanayotgan chigitli paxtaning zichligi; ρ
p
= 60…65 kg/m
3
; ψ — tozalagich 
sektsiyasining hajmini chigitli paxta bilan to’ldirish koeffitsienti; S
p
— shnek bir marta 
aylanganda chigitli paxtaning surilishi, m. 
Tozalash sektsiyasining hajmini chigitli paxta bilan to’ldirish koeffitsienti ψ 
quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
 
bu yerda: 
q
– bir vaqtning o’zida tozalagich ichida joylashgan paxta miqdori, kg; 
Ish unumi 
Q
sh
= 5t/soat va qoziqchali shneklarning chiziqli tezligi 7 m/s bo’lsa, 
q
=28...30 kg va ψ=0,5...0,55 bo’ladi. SHnekli tozalagich ishida transportirovka 
koeffitsienti katta ahamiyatga ega. Transportirovka koeffitsienti chigitli paxtaning harakat 
tezligini qoziqchali shnekning aylanish chiziqli tezligiga nisbati bilan topiladi: 
bu yerda 
— shnek o’ramlarining qadami;
bundan 
;
; 
Yozilgan bu tenglamalardan foydalanib, formula (1) ni quyidagicha qayta yozish 
mumkin: 
 
Transportirovka koeffitsienti 
noma’lum qiymat bo’lgani uchun formula (3) 
foydalanish ancha qiyinchilik tug’diradi, shuning uchun shnekli tozalagich ish unumi 
ko’pincha quyidagi formuladan topila di: 

---

bu yerda 
— vint qadami, mm.