O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Калит сўзлар:
урф-одат, маросим, анъана,қадрият, маънавий мерос, кўп миллатли халқ, турмуш тарзи. 
Кириш.
Урф-одат ва маросимлар – инсон моддий 
ва маънавий турмушининг тарихий тараққиѐти натижа-
сида юзага келадиган маданий ҳодисадир. Урф-одат ва 
маросимларни халқ маданиятининг феномени тарзида 
ўрганиш долзарб муаммолардан биридир. Айниқса, 
республикамизда миллий қадриятларимиз ва маънавий 
меросимизга давлат миқѐсида эътибор берилаѐтган айни 
паллада кўплаб тадқиқотчилар томонидан анъанавий 
маросимларимизни ўрганиш қаратилган изланишлар 
ўтмишдаги урф-одат ва маросимларимизнинг кўп мил-
латли халқимиз турмуши ва анъанавий маданиятида 
тутган ўрни, уларнинг тарихий илдизлари, ўзига хос 
хусусиятлари, 
ҳамда 
этник 
ва 
умумминтақавий 
хусусиятларини таҳлил этиш учун муҳим илмий-амалий 
аҳамият касб этади. 
Ҳар бир халқнинг бошқа бир халқдан ажратиб 
турувчи муҳим этнографик белгиларидан бири унинг 
маросимларидир[1]. Умуман олганда, инсониятнинг бир 
неча минг йиллик тарихи давомида турли-туман 
маданиятлар мавжуд бўлган. Ҳар бир маданият, шубҳасиз, 
маълум бир этнос ѐки этник жамоа таъсирида шакл-
ланади. Турли этномаданиятлар ичида анъанавий 
маданият ўзининг асрлар мобайнида аждодлардан 
авлодларга мерос сифатида узатилиб, сақланиб келаѐтган 
урф-одат ва маросимлардан иборатдир. 
Ҳар бир халқни шаклланиш жараѐни билан бирга 
унга хос ва мос миллий-этник анъаналар, урф-одатлар, 
маросимлар шаклланиб тараққий этиб боради. Улар 
кишилар турмуш-тарзининг муҳим бир бўғини тарзида 
таркиб топиб боради [1]. 
XVIII асрдан бошлаб Фарғона водийсига келиб 
ўрнашган ва ўзга этник муҳитда истиқомат қилиб 
келаѐтган қорақалпоқлар урф-одат ҳамда маросимларини 
ўрганиш полиэтник ҳисобланган ушбу минтақанинг этник 
манзарасини янада ѐрқинроқ тасвирлашга хизмат қилади.
Водий қорақалпоқларида исломгача бўлган диний 
эътиқодлар 
хусусан, 
―жин‖ларга, 
―фаришта‖ларга, 
―авлиѐ‖ларга ишониш, турли қадимий тотемлар ва 
руҳларга сиғиниш сақланиб, қоришиб кетган эди. 
Шунингдек, Фарғона қорақалпоқларида шаманизм қол-
диқлари ҳам муайян даражада ўз аҳамиятини йўқотмаган 
эди[2]. Шунинг учун қорақалпоқларнинг анъанавий 
маросимларида қадимий диний элементлари турли 
кўринишларда намоѐн бўлган. Аммо ислом дини 
қоидаларига асосланган урф-одатлар устувор мавқега эга 
ҳисобланган ҳамда шариат қоидаларига бўйсунган ҳолда 
уларнинг маросимларида акс этиб келган. Мазкур