Республикаси олий ва

10.3- расм. Автоматлаштириш объектининг таркибий кўриниши (а) 
ва бошқариш объектига кўрсатилувчи таъсирлар (б) 
Агар 

Х= Х
р
-Х
т.т
.
шарт бажарилса, объектни берилган турғун режимга 
қайтариш мумкин. Объектга берилувчи
Х
р
ростловчи таъсир бир вақтнинг ўзи-
да ростловчи органнинг чиқиш катталиги ҳисобланади (электр энергиясининг 
берилиши, турли қопқоқ, тўсқичларнинг очилиши). 
Технологик жараёнлар бошқариш объектлари сифатида кўрилганда улар 
тўғрисида бошланғич ахборотга эга бўлиш керак. Бунинг учун қуйидаги маълу-
мотларни билиш талаб қилинади: 
- автоматлаштириш объектларининг сиғими ва уларнинг ўзаро алоқаси 
(бир сиғимли, кўп сиғимли объектлар); 
- технологик жараённинг сифат кўрсаткичларига бўлган талаблар; 
- ташқи таъсирларнинг аҳамияти, вақт давомида ўзгариши, таъсир жойи; 

---

- 77 - 
- ростловчи таъсирларнинг аҳамияти ва ростловчи органларнинг узатиш 
функциялари.
10.1. Автоматлаштириш объектларининг асосий хоссалари 
Ҳар қандай ишлаб чиқариш, шу жумладан, қишлоқ ва сув хўжалиги 
ишлаб чиқариши ҳам автоматлаштириш объектларининг хилма-хиллиги билан 
характерланади. Шунда алоҳида машина, турли қурилмалар ва ҳоказолар ком-
плекси ҳам объект сифатида қаралиши мумкин. Энг кўп тарқалган авто-
матлаштириш объектларига қуйидагилар киради:
1) турли иссиқлик қурилмалари (иссиқлик генераторлари, сув исит-
кичлар, калориферли ускуналар, электр печлар, қозонхона қурилмалари, турли 
иситкичлар ва ҳоказолар) бундай объектларда, одатда, ҳароратни, бериладиган 
ҳаво, ёқилғи ёки энергия миқдорини ростлаш талаб этилади;
2) гидромелиоратив тизимлари технологик жараёнларида қўлланувчи агре-
гат ва ускуналар (суғориш тизимлари қурилмалари, сув тарқатиш жараёнларида 
қўлланувчи насослар ва назорат ўлчовлари); 
3) гидротехника иншоотларининг машина ва механизмлари (тўсқичлар, 
сургичлар, маҳкамловчи арматура ва ҳ.к.); 
Автоматлаштириш 
объектларини 
тавсифловчи 
асосий 
хоссаларга 
қуйидагилар киради: объектнинг статик тавсифномаси, динамик тавсифномаси, 
ўзида тўплаш (аккумуляторлик) қобилияти, ёки текислаш, объектнинг ўтиш 
вақти ва объектнинг вақт константаси.