Ashyoshunosligi

koagulyatsiyali, konde-
satsiyali 
va 
kristalli 
tuzilishda boiadi.
Koagulyatsiyali tuzilishda jismni yaxlit holatda ushlab turuvcM 
zarrachalar o£zaro suyuq parda orqali aloqada bo‘ladi. Shu sababli, 
zarrachalami yopishtirib turuvchi kuch juda bo‘sh, ya’ni uiar 
Van-der-Vals kuchlari vositasida bog‘lab turiladi.
Kondensatsiyali tuzilishda jismdagi zarrachalar atom va ionlar 
darajasida kovalent aloqalar vositasida kimyoviy reaksiyaga kirishadi. 
Reaksiyaning qanchalik kuchli boMishi, undagi atomning valent- 
ligiga va muhitiga bog‘liq. Bu holda atom va ionlarni yopishtirib 
turuvchi kuch anchagina yuqori boiadi. Demak, jism ham m a’luin 
miqdorda mustahkamlikka egadir.
Kristalli tuzilishda esa jism tarkibidagi qattiq fazalar yuqori 
haroratda erib, keyin sovigan yoki to‘yingan eritmadagi kristallar 
kimyoviy reaksiya natijasida o‘sib mustahkam yaxlit jismga aylan- 
gan boiadi.
Quriiish ashyolari ishlab chiqarish jarayonlarini ümiy-amaiiy 
tomondan tahlil qilish va uni asoslash 
texnologiya 
fani deb ataladi, 
Texnologik jarayonlarda xomashyodagi moddalarning parcha 
lanishi, o ‘zaro reaksiyaga kirishishi va m oddalardan quriiish 
ashyolari olish usullari kimyo-texnologiya fanida o‘rganiladi.
Xomashyoni texnologiyaga moslab tayyorlash bosqichlariga 
uni m aydalash va m ayda kukun darajasigacha m ayda-yirik 
donalarga ajratish, elash, yuvish, zarrachalar yuzasini tozalash, 
namlash, quritish, qizdirish yoki xomashyodan qorishma tayyor-
11

---

lagunga qadar zaruriyat bolsa, undagi mineral to‘ldirgichlar sirtini 
faollashtirish va umuman, ishlatiladigan ashyoning sifatini yaxshi- 
lash uchun zarur bolgan barcha fizik-kimyoviy usullami tatbiq 
etish kabi ishlar kiradi. Moddani qanchalik mayda qilib tuyilsa, 
uning soiishtirma sirti kattalashadi va faolligi ortadi. Olinadigan 
moddalarning soiishtirma sirtining o £zgarishiga zarrachalarning 
maydalik darajasining ta ’siri katta.
Maydalash jarayonida unga sirti faol m oddalar qo‘shilsa, 
mineral kukuni zarrachasi sirtida faol parda hosil b o iad i va ulami 
o ‘zaro yopishib qumoq donalarga aylanishiga y o l qo‘yma.ydi.
Agar maydalangan zarrachalar sirti gidroksid modda ionlari 
bilan qoplangan bo'lsa, mineral kukuni tezda namlanadi va oson 
aralashadi. Bunday xomashyolar