After muhammad al-khorezmi

---

MINISTRY OF DEVELOPMENT OF INFORMATION TECHNOLOGIES AND 
COMMUNICATIONS OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN 
TASHKENT UNIVERSITY OF INFORMATION TECHNOLOGIES NAMED 
AFTER MUHAMMAD AL-KHOREZMI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Laboratoriya – 1-4 
 
 
Guruh: 
CAO401-20 
Talaba: 
Xusanboyev B.S. 
O’qituvchi:
Abdul-Azalova M.Y. 
 
 
 
 
Toshkent - 2022 y. 

---

Ishdan maqsad:
MFY ma`limotlar bazasini loyihalash uchun mohiyat – aloqa modelini 
ishlab chiqish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish. 
Masalani qo`yilishi:
MFY ma`lumotlar bazasini lohiyalash va “Mohiyat–aloqa” modelini 
ishlab chiqish. 
Uslubiy ko`rsatmalar:
MFY ma`lumotlar bazasini lohiyalash quyidagi tashkil 
etuvchilarini o`rganishni taqazo etadi. Ob`yektlar, ob`yekt xususiyatlari, bog`lanishlar (ob`yekt 
munosabatlari), vaqt oralig`i va hokazolar. 
Hududlar 
Hodimlar 
Aholi 
MFY 
ID 
FISH 
Yoshi 
Jinsi 
Ijara shakli 
Xonadonlar/
Kvartira 
Manzil 
Ijtimoiy 
holati 
Hududlar 
Ko’chalar 
Nomi 
ID 
Lavozimi 
FISH 
Telefon 
ID 
Hudud 

---

“
Aholi
” jadvali 
“
Hodimlar
” jadvali 
ID 
F.I.Sh. 
Telefon 
Lavozim 
Hudud 
“
Hududlar
” jadvali 
ID 
Nomi 
Ko’chalar 
 
 
“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani tashkil etuvchi uchta 
asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: 
mohiyat,
atribut,
aloqa
. 
Konstruktiv elementlar tarkibida “VAQT” tashkil etuvchisi faqat oshkormas 
holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga o`xshash 
atributlar bilan tasvirlanadi. 
Modelni quirishda “aloqa” mavjud ob`yektni, jarayonni yoki 
hodisani,abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo`lib, 
nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar to`plamidan qiymatlar qabul qilinadi. 
“Mohiyat – aloqa” modelidagi bog`lanishlarga, ikki mohiyat o`rtasidagi har 
bir bog`lanish turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar). 
Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, 
buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: 
mohiyat
turlari
– to`rtburchak bilan, 
atributlar
-ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz 
qirralar bilan bog`lanadi. 
“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir 
qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga 
ega bo`lish uchun uni etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan 
ID 
F.I.Sh. 
Jinsi 
Yoshi 
Manzil 
Hudud 
Ijtimoiy 
holati 
Xonadon 
kvartira 
Ijara 
shakli 

---

local modellar qurish kerak. Shundan so`ng lokal modellar birlashtirilib PS 
haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz. 
Bu model diagramma ko’rinishda bo’lib, unda quyidagi belgilashlar 
ishlatiladi. 
Yordamida ob’ektlar belgilanadi.
Yordamida ob’ekt atributlari belgilanadi. Ular ob’ektlar bilan 
yo’nalishsiz chiziqlar yordamida birlashtiriladi.
Yordamida ob’ektlar orasidagi aloqalarni belgilaymiz.
Bunda birga ko’p bog’langan A va V orasidagi V ga qaratib 
yo’nalgan yo’nalishli chiziq bilan ko’rsatiladi. Agar A va V 
ob’ektlar o’rtasida N:1 bog’lanish bo’lsa, strelka A ga qarab 
yo’naltiriladi.
A va V orasidagi 1:1 bog’lanish bo’lsa yo’nalishsiz chiziq bilan bog’laymiz. 
A va V ob’ektlar o’rtasida M:N bo’lsa, ularni ulovchi chiziq orqali bog’lanadi. 

---

64 razryadli operatsion tizim uchun mo’ljallangan Wampserver.exe 3.2.6 versiyasini ishga tushurdim va 
ushbu programmaning barcha kelishuvlariga roziligimni bildirdim. 
So’ng panelda bir qancha ma’lumotlar ko’rsatildi “Next” tugmasini bosish orqali o’rnatishning keying 
bosqichiga o’tdim. 

---

Ushbu programmani kompyuterimning qaysi fayliga saqlashni ko’rsatib o’tdim. 
O’zimga kerakli bo’lgan komponentlarni tanlab o’rnatishni davom etdirdim. 

---

“Пуск” menusida programmani “Wampserver64” nomi bilan saqladim. 
Ushbu panelda programma mening kompyuterimga o’rnatilishga tayyorligini va qaysi komponentlarni 
tanlaganim haqida ma’lumot bermoqda. 

---

Ushbu panelda “Wampserver” programmasi o’rnatilganligini ko’rsatmoqda. 
Ma’lum bir sozlamalar. 

---

Server sozlamalari. 
“phpMyAdmin” dasturiga login va parol bilan kirish paneli. 

---

---

MySql Console da baza tuzish: 
Mahalla nomli ma’lumotlar bazasini tuzamiz. 
“Aholi” nomli jadval yaratamiz. 

---

“Aholi”, “Hodimlar”, “Hududlar” nomli jadvallarni tuzish va ko’rish 
“Aholi” va “Hodimlar” jadvalida ALTER operatori orqali mavjud ustun toifasi o’zgartirish. 

---

“Aholi” va “Hodimlar” jadvaliga INSERT operatori orqali ma’lumotlarni kiritish va SELECT operatori 
orqali ekranga chiqarish. 
“Hodimlar” jadvalida UPDATE operatori orqali mavjud ma’lumotni o’zgartirish.