Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

Ajratish.
Yuvilgandan sо‘ng, qurilmalarni hammayog‘i berk qopqoqlar 
bilan kommunikatsiyadan ajratib olinib, keyin uni ajratishga о‘tiladi. 
Tagliklarni ajratish uchun ba’zan trubali bog‘lamning bir qismini demontaj 
qilishga tо‘g‘ri keladi. Qattiq qobiq trubali issiqlik almashinish qurilmalarining 
og‘irligi anchagina. Shuning uchun ularni qismlarga ajratish va keyinchalik 
о‘rnatish uchun kranlar, uchoyoqlar, statsionar kо‘tarish qurilmalaridan 
foydalaniladi. 

---

98 
Nuqsonlarni aniqlash va bartaraf qilish. 
Tagliklar va ulardagi seksiya 
tо‘siqlari devorlarining faktik qalinligini, teshiklarni parmalash yо‘li bilan 
о‘lchanadi, shuningdek ultratovushli qalinlik о‘lchagichlar yordamida ham 
о‘lchanadi. Seksiya tо‘siqlarini tagliklarga payvandlash sifati, ularga suv solib 
tekshiriladi. Suvni navbatma-navbat har bir seksiyaga uzatiladi, buning uchun 
qopqoqdagi barcha shtuserlar berkitiladi, qopqoqni esa ochiq tomoni bilan 
yuqoriga qaratib о‘rnatiladi. Truba panjaralaridagi trubalar uchlarini 
mahkamlanish holatini avval kо‘z bilan kuzatish orqali tekshiriladi. Truba 
uchlarini truba panjaralari uyalarida teshik og‘zini yumaloqlash orqali 
mahkamlash keng tarqalgan. Issiqlik almashinish trubalarining alohida 
xususiyatlari: ularning kichik qalinlikda ekanligidir. Shuning uchun trubalar 
uchlarining mahkamlanishi alohida e’tibor bilan tekshiriladi. Teshiklarni 
yumaloqlab mahkamlash sifatini, yumaloqlash orqali mahkamlangan yuzalar 
holati bо‘yicha baholanadi. Yuzalar bir tekis deformatsiyalangan bо‘lishi, 
shuningdek yumaloqlab berkitilgan trubalar uchlari ichki diametri о‘lchamlari 
natijalari bо‘yicha bо‘lishi kerak. U truba devori qalinligi boshlang‘ich 
diametrdan 15-30% ga kо‘p bо‘lishi kerak. Yangi yumaloqlab yopilgan 
birikmalar sifati, yumaloqlab berkitish darajasi orqali xarakterlanadi. Uni 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
100
'





D
d
D
d
d
k
н
в
в
(1) 
bu yerda k - razvalsovka darajasi, (%); issiqlik almashinish qurilmalari 
uchun k=0,5-1%; 
'
в
d
va d
v
- razvalsovkagacha va razvalsovkadan keyingi truba 
diametri, mm; D - teshikli panjaradagi truba razvalsovkasi uyasining diametri, 
mm; d
n
- truba uchining razvalsovkagacha bо‘lgan diametri, mm. 
Truba uchlari panjara yuzasidan truba devori qalinligiga teng bо‘lgan 
uzunlikda chiqib turishi kerak va bortovka qilingan bо‘lishi zarur. Truba 
uchining qо‘ng‘iroqchasi (bortovka qilingan uchastka) butun, yoriqlarsiz va 
darzlarsiz bо‘lishi kerak. Truba devorining yumaloqlab mahkamlangan 
yuzasidan yumaloqlab mahkamlanmagan uchastkalariga о‘tadigan joylariga 
e’tibor berish zarur: ular silliq, devorlarining uchli kesiklarisiz bо‘lishi kerak. 
Kо‘p hollarda trubalarning uchlari tezroq yemiriladi, shuning uchun, 
ularning qalinliklarini о‘lchash orqali issiqlik almashinish trubalari butkul 
holati haqida xulosa qilish mumkin. О‘ta yemirilgan trubalar yumaloqlab 
mahkamlangan birikmalarning mustahkamligini ta’minlay olmaydi. 
Agar panjaralar va trubalar yaxshi payvandlanadigan metalldan yasalgan 
bо‘lsa, issiqlik almashinish qurilmalarida truba panjaralarida trubalarni 
payvandlab mahkamlash ham qо‘llaniladi. Panjara va truba devorlarining 
qalinliklari juda katta farqli bо‘lishi, payvand ishlarini sifatli bajarilishiga 
qiyinchilik tug‘diradi. Kо‘rik vaqtida payvand choki bir tekisliligiga va uning 
qalinligiga e’tibor berish kerak, chunki ekspluatatsiya jarayonida choklar 
korrozion va erozion yemirilishga duch keladi. 
Trubalar ichki yuzalarini yuvish vaqtida chiqarib yuborilmagan 
chо‘kindilar bilan ifloslanganlik darajasini kо‘z bilan ajratib va ozod kesimlar 
diametrlarini о‘lchash yо‘li bilan ham aniqlanadi. 

---

99