«iqtisodiyotda yozuv texnikasi» fanidan

Matnda har bir s
o‘
z har bir gap va 
abzatslar 
o‘
rtasida mantiqiy bo
g‘
lanish va izchillik b
o‘
lishi lozim. 
Agar shunday 
bo‘lmasa, matnni tushunish qiyin bo‘ladi. 
Matnda ba’zan bir-biriga zid gaplar berilib qoladi. Masalan: 
Bozorda horijdan 
keltirilgan mahsulotlar juda ko’p, lekin ular juda qimmat.
Qo‘shma gap tarkibidagi 
sodda gaplar mazmunan bir-biriga zid bo‘lsa ham, ular o‘rtasida mantiqiy uzilish yo‘q. 
Chunki bozorda mahsulotlarning ko’pligi ularning arzonlashishga sabab bo’lsa-da, 
ammo mahsulotning xorijdan keltirilganligi, sifati, foyda va xaridorlarning talabi 
ularning arzonlashishiga asos bo’la olmaydi
. Muvaffaqiyatli tuzilmagan gap ham 
mantiqning buzilishiga olib kelishi mumkin: 
Ferma jonkuyarlari 
olti oylik davlatga 
sut 
sotish rejasini muddatdan oldin bajardilar (gazetadan). 
 
Tavsifiy matnlarda 
shaxs, narsa, voqea-hodisaning muhim belgilari aniq 
ma’lumotlar, sifatlovchi ifodalar orqali bayon qilinadi. Tavsiflashda shaxs yoki narsa-
voqeani holisona baholash bilan birga unga muhim hisoblanadi. Bunday matnlar tilida 
xarakter-xususiyatni ifodalovchi sifatlar, belgining ortiqlik darajasini ifodalovchi leksik-
grrammatik vositalar, yasama sifatlar faol ishlatiladi. Shuningdek, shaxs harakat-
holatining belgisini ifodalovchi ravishlardan o’rinli foydalanish talab qilinadi. 

---

Shunga ko’ra tavsifiy ma’tn yaratish zaruriy til vositalarni to’g’ri tanlash va 
qo’llashni, sifat va ravish yasalishi me’yorlarini, bunday so’zlardagi belgi ifodasining 
darajalashini puxta bilishni taqozo etadi.
Ixtisoslikka oid 
matn tuzishda 
esa
 
quyidagilarga e’tiborni qaratish lozim: 
- matnning qaysi nutq uslubida yozilishi kerakligini oldindan bilish; 
- ixtisoslikka oid so‘z va shartli belgilarni to‘g‘ri tanlay olish va o‘rinli 
joylashtirish; 
- so‘z va terminlarni imlo me’yorlariga rioya qilgan holda yozish; 
- tanish bo‘lmagan yoki faol qo‘llanmaydigan termin, shartli belgi yoki 
qisqartmalarga qavs ichida izoh berish; 
- ixtisoslikka oid terminlarni boshqa tillardan o‘zlashtirish va so‘z yashda milliy 
tilning tabiatini nazarda tutish; 
-terminlarni o‘rinsiz takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaslik, ularninng ta’sirchanligini 
oshirish maqsadida leksik, morfologik va sintaktik sinonimiya imkoniyatlaridan o‘rinli 
foydalanish va boshqalar. 
Umuman ixtisoslikka oid so‘z va terminlarni to‘g‘ri tanlash hamda qo‘llash nutq 
madaniyatining kasbiy bilimdonlikning muhim sharti hisoblanadi.