Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
ишлаб чиқариш тарихи 5-6 минг йилга тенг. 
Бино ва иншоотларни табиий тош материалларидан қуриш антик дунё 
тарихи билан боғланган. Миср Пирамидалари, Буюк Хитой Девори, Рим 
Колизейи бунга яққол мисол бўлади. 
Табиий тошларни майдалаб, пишириб оҳак, ганч, гипс ва ш.к. минерал 
боғловчилар ишлаб чиқариш технологияси бир неча минг йил аввал 
яратилган. 
Шахрисабз, Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент каби тарихий 
шаҳарларимиз қурилишига назар ташласак шоҳ саройлари, мадраса ва 
масжидлар, қалъа деворлари, сув иншоотлари табиий тошлардан, пишиқ 
ғиштдан қоришмалар асосида терилиб барпо этилганини кўрамиз. Бу 
шаҳарлардаги биноларда сирланган сопол буюмлар X-XII асрлардан кейин 
ишлатилган. Кулоллар гилтупроқдан турли ўлчамдаги ва шаклдаги 
сирланган ва сирланмаган плиткалар, терракоталар, кошинлар, муқарнаслар, 
бурмалар ва ш.к. безак материалларни ишлаб чиқарганлар ва биноларни 
безатишда ишлатганлар. 
Тоштарошлар гранит, мармар, оҳактош ва харсанг тошларни тарошлаб 
шакл бериб бино ва иншоотларни безатишда, сув ва намлик таъсир этадиган 
қисмларида ишлатганлар. қадимдан қурилишда ёғоч материаллар сифатида 
эман, қарағай, пихта, қайин, дуб, бук, ясен, Марказий Осиёда эса терак, 
қайрағоч, арча, ёнғоқ, тут, тол кабилар ишлатилган. Ёғоч синчли бинолар 
зилзилага бардошлилиги билан ажралиб туради. Ёғочга ўймакорлик усулида 
ишланган устунлар, бағдоди эшиклар, муқарнаслар, карнизлар, пиллапоялар 
хозирга қадар архитектура обидаларини безатиб турибди. 
Бино ва иншоотларни безашда лок-бўёқлардан фойдаланиш тарихи 
милоддан аввалги асрларга тегишли. Ранг берувчи пигментлар сифатида 
турли минераллар, ўсимликлар кули, боғловчи сифатида эса, табиий ўсимлик 
ёғлари ишлатилган. қадимги Афросиёб, Варахша, Холичаён каби тарихий 
ёдгорликларимиз деворларига ишланган расмлар бунга яққол мисолдир. 

---

10