Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
учун шундай қилинади). Олинган натижалар ёзиб борилади ва ДСТ билан 
таққосланади. 
 
 
Асбобдаги сувнинг ҳарорати-.....
Чўзилиш тезлиги -..... 
1-нчи намунани чўзилиши-.. ..... см; 
2-нчи намунани чўзилиши-...... . см; 
Чўзилишдаги ўртача қиймат-......см; 
2-расм. Намуна қолипи ва битумни чўзилишини аниқлайдиган 
дуктилометр схемаси. 
3-ИШ. БИТУМНИНГ ЮМШАШ ҲАРОРАТИНИ АНИҚЛАШ 
Таъриф. 
Битумнинг иссиқликка нисбий чидамлилигига ҳамда 
иссиқликдан юмшаш даражасига баҳо бериш учун унинг қандай ҳароратда 
юмшашини билиш керак. 
 
Асбоб ва ускуналар.
 
“Халқа ва
 
шар” усулига доир асбоб, диаметри 90 
мм, баландлиги камида 115 мм бўлган шиша идиш, диаметри 9,5 мм ли пўлат 
шар, латунь ҳалқа, асбест тўр, пичоқ, симобли термометр, сопол коса, 
дистилланган сув ёки глицерин.
 
Ишлаш тартиби. 
Битумнинг юмшаш ҳарорати «ҳалқа
 
ва шар» асбоби 
(10.3-
расм) ёрдамида аниқланади. Бу асбоб бир
-
биридан муайян масофада 
ўзаро бириктирилган учта металл пластинка 
5
 
дан ташкил топган. 
Пластинкаларни тешиб ўтган металл стерженлар шу пластинкаларнинг 
ўзига бириктирилган. Пастки иккита пластинка оралиғи 25,4 мм га тенг. 
Ўртадаги пластинканинг иккита тешиги бор. Ҳар тешикка ички 
диаметри 15,88 мм, баландлиги 6,25 мм ва деворчасининг қалинлиги 2,38 
мм келадиган жез халқа ўтказилади. Энг устки ҳалқанииг қоқ 
ўртасидаги тешикка термометр 
4
 
ўрнатилади. «Ҳалқа ва шар» усули 
қуйидагидан иборат: жез халқалар металл пластинка устига қўйилади ва 
1:3 
нисбатда тальк аралаштирилган глицерин билан мойланади. Эритилган 
ва 15 минут давомида қориштириб турилган битум 
2
 
ҳалқаларга ортиғи 
билан тўлдирилади, совуганидан кейин унинг ортиқча қисми қиздирилган 
пичоқ тиғи
 
билан сидириб ташланади. Шундан кейин ҳалқаларни 
асбобнинг ўрта пластинкасидаги тешикларгача ётиқ ҳолатда ўтқазиш, 

---

401