1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

2. Xayol turlari 

    1. Tasavvur xayoli - biz idrok qilayotgan narsa - hodisalar to`g`risida tasavvur va obrazlar yaratishdan 

iborat  bo`lgan  xayol  turidir.  Bunday  tasavvur  xayoli  boshqa  kishilar  tomonidan  aytib  berilgan  so`zlar 

asosida  hosil  bo`ladi.  Masalan,  tarixda  bo`lgan  urushlar,  ota  -  bobolarimiz  boshidan  o`tgan  voqealar 

haqidagi  tasavvurlar.  Qiziqarli  roman  o`qiganimizda  bizda  tasavvur  hosil  bo`ladi.  O`quvchilar 

o`rganadigan fanlarga doir bilimlar tasavvur xayoli asosida o`zlashtiriladi. Tasavvur etilgan obraz yanada 

yorqinroq bo`ladi. 

   2.  Ijodiy  xayol  -  tajribamizda  va  tashqi  olamda  uchramagan  narsalar  haqida  yangi  obrazlar 

yaratilishidir. Shaxs bu xayol turida yangi obraz yaratadi. Masalan, shoirning she`r yozishi, yozuvchining 

asariga obraz yaratishi, rassomning rasm chizishi, muxandisning ixtirolari, olimning dissertatsiya yozishi 

kabilar.  Umuman  har  qanday  yangilik  ijodiy  xayolga  kiradi.  Ijodiy  xayol  san`atning  hamma  turlarida 

namoyon  bo`ladi.  Har  bir  odamning  o`z  orzusi  bo`ladi.  Har  qanday  bajarilgan  ish  amalga  oshirilgan 

orzudir. Amalga oshirilgan orzu yangi ehtiyojni hosil qiladi, kishini ruxlantiradi va kelajakka qaray olish 

imkonini beradi. Orzu ijodiy xayolning kelajakka, shaxs faoliyatining istiqboliga qaratilgan hayotni ilmiy 

ko`ra  bilishning  elementidir.  Shirin  xayol  surish  (ko`knori  xayol)  tartibga  solinmagan,  maqsadga 

qaratilmagan  xayol  jarayonidir.  Bunda  turli  obrazlar  ko`z  o`ngimizdan  birin-ketin  o`taveradi.  SHirin 

xayolda  o`zimizga  yoqqan  obrazlar  hosil  bo`ladi,  shuning  uchun  u  huzur  baxsh  etadi.  SHirin  xayolga 

botish  odamning  irodasi  bo`shashganda,  dam  olayotganda,  uyquga  ketayotganda,  uyg`onganda  paydo 

---

bo`ladi.  SHuningdek,  shirin  xayol  surish  harorat  ko`tarilganda,  asab  tizimi  zaharlanganda  ham  paydo 

bo`ladi, ya`ni kishi giyohvandlik moddalarini iste`mol qilganda shirin, yoqimli hisni boshdan kechiradi.