X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

Yurak ishi yetishmovchiligi
(YUIYE) — patologiyaning tipik
ko'rinishi bo'lib, yurakka tushgan yuklamaning u bajarishi mumkin
bo'lgan ishdan ko'proqligi tufayli yuzaga keladi. Yurakka nisbatan
yuklamaning ortishi quyidagi ikki omilga bog'liq: 1) yurakka
kelayotgan qon miqdorining haddan ziyod ortishi; 2) katta va
kichik qon aylanish doiralarida qon oqimiga bo'lgan qarshilikning
ortishi.
YUIYE kelib chiqishiga asosan quyidagilar sabab bo'lishi
mumkin:
1) shikastlovchi omillaming bevosita miokardga ta’sir ko'rsa-
tishi (yurakning ekssudat, o'sma bilan qisilishi; elektr toki ta’siri;
biologik faol modda (adrenalin, tiroksin, modda almashinuvining
oraliq mahsulotlari va boshqa)larning ta’siri; katta dozadagi dori
moddalarining ta’siri; infeksion omillar);
2) yurakka yuklama ortishi oqibatida miokardning funksional
zo'riqishi (yurak klapanlari nuqsonlari), qisqaruvchi miokard
massasining kamayishi (miokard infarkti, kardioskleroz); arterial
gipertenziya, gipervolemiya, polisitemiya va boshqalar. 
.
Odatda, YUIYE kelib chiqishida qayd etilgan ikki guruh omil­
larining bir-biriga qo'shilib kelishi ham kuzatiladi. Lekin hamma
233

---

vaqt YUIYE kelib chiqishining asosiy, birlamchi patogenetik
mexanizmini ajfatishga intilish lozim. Shunga ko'ra YUIYEning
uch patofiziologik varianti tafovut qilinadi:
Yurak ishi yetishmovchiligining ko‘rinishlari.
1. Kelib chiqishiga ko‘ra:
— miokardial;
— zo'riqish oqibatida;
— aralash.
2. Miokardda qisqarish faolligining yoki yurakka keJuvchi
venoz qon tomirining o'zgarish birlamchiligiga ko‘ra: birlamchi