Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги якубов Кутфидин Аслиевич, Мирзаев Абдиалим Боймуродович,Бўриев

3-БОБ. ТАБИИЙ СУВЛАРНИ ТОЗАЛАШ 
ИНШООТЛАРИНИ ИШЛАТИШ 

---

85 
кам 
бўлмаган 
вақтда 
40-50мг/л 
фаол 
хлор 
эритмаси 
билан 
зарарсизлантирилади. Хлорли сувнинг кучи кетгандан кейин, сув ҳавзаларига 
ёки бўш майдонларга чиқариб ташланади. 
Технологик синовдан ўтказиш ишлари тозалаш иншоотини ишлатувчи 
ишчи ходимлар томонидан ёки махсус синовдан ўтказиш, ташкилоти 
томонидан амалга оширилади ва лойиҳалаштирган ташкилотнинг вакиллари 
иштирок этиши шарт. Сув тозалаш иншоотларини, ишга тушириш пайтида, 
лойиҳа билан солиштирилиб, қуйидагилар ҳисобга олиниши керак: тозалаш 
иншоотларини технологик параметрлари, (кўрсатгичлари); ўлчов назорат-
асбобларини, дозаторларни, сув сарфи,сатҳи ва тезлигини ўлчагичларини, 
реагентлар улушини ва уларни сувга қўшиш кетма-кетлигини аниқловчи 
ускуналар. Станциянинг ишга тушириш ишлари тугагандан кейин 2-4 кун 
ичида сувни сифат кўрсатгичлари аниқланади ҳамда санитария-эпидемиология 
назорат станцияси рўхсатномаси билан давлат комиссиясига топширилади.
Тозалаш иншоотларини фойдаланишшга топшириш ҳамда синовдан
ўтказиш 
ва 
дастлабки 
ишга 
тушириш 
пайтларида 
станция 
иншоотлариниишлатиш бўйича йўриқномалар тузилади. Бу йўриқномаларда 
иншоотлардан техник фойдаланиш ва ҳар бир иш ўрни учун кўрсатмалар ҳамда 
тозалаш иншооти ишлаш тартиблари ўрнатилади. Сув тозалаш иншоотларини 
технологик созлаш меъёрий муддатларининг давомийлиги 3.1-жадвалда 
келтирилган.
3.1-жадвал 
Технологик созлаш меъёрий муддатларининг давомийлиги 
Тозалаш иншоотини сув бериш 
қобилияти, минг м
3
/к-к гача
0.8 12,5 40 80 125 160 200 250 320 
Технологик созлаш муддати, ойлар 
2 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
Иншоотларини мураккаблиги ва маъсулятлигига боғлиқ ҳолдауларни 
фойдаланишга топшириш жараёни уч босқичда амалга оширишади: 

---

86 
1.
Иншоотларни фойдаланишга топширишдан олдин уларни синоволардан 
ўтказиш. 
2.
Иншоотларни муввақат фойдаланишга топшириш. 
3.
Иншоотларни доимий фойдаланишга топшириш. 
Барча 
қурилиш-монтаж 
ишлари 
тугатилиб,қурилиш 
чиқиндиларини 
йиғиштирилиб,ўлчов-назорат асбобларини синовлари ва иншоотларни тозалаш-
ювиш ва зарарсизлантириш ишларидан кейин иншоотларнинг синовлари 
ўтказилади. 
Табиий сувларни тозалаш иншоотларини синовдан ўтказиш ишлаб 
чиқариш корхонаси ёки ташкилоти мажбурияти қуйидагилардан иборат:

иншоотлардан фойдаланиш учун билимли ва малакали ходимлар билан 
тўлиқ таъминлаш, зарурияти туғилганда уларни ишлаб турган сув 
тозалаш иншоотларида малакасини ошириш; 

етарли мақсадда реагент, сиздиргич ашёлари ва электр энергияси билан 
таъминланиши керак; 

кимё–бактериологик лабораторияларини асбоблар-ускуна ва реактивлар 
билан тўлиқ таъминлаш,ҳамда табиий сувларни сифат кўрсатгичларини, 
тахлил қилишга тайёрлаш; 

раҳбар ва ишчи ходимларни тозалаш иншоотларини ишлаш технологик 
тизимлари 
билан 
технологик 
ва 
лаборатория 
кўрсатгичлари 
йўриқномалари билан таништириш, шу билан биргаликда, техника 
хафсизлиги бўйича, тушинтириш ишларини олиб бориш; 

ҳавоузатувчи ва насос агрегатларини қобиғи,зулфин, механизмларга ва 
барча технологик тизимларга кўзга яхши кўринадиган рангли тартиб 
рақамларини ёзиб қўйиш керак.

---

87 
Тозалаш иншоотларини биринчи марта ишга тушириш жараёнида 
қурилиш-монтаж ишларини бажарган ташкилот ва фойдаланадиганкорхона 
ишчи ходимлари иштирок этиши лозим, шундан кейин, улар биргаликда ишлаб 
чиққан режа асосида истеъмолчиларга сув беришни амалга оширади.
Бу жараёнда тозалаш иншоoтлари унсурларини ишлаш қобилиятини 
текшириши ҳамда комуникациялар, арматуралар, насос агрегатларини ва ҳаво 
пуфлагичларни синовдан ўтказиш ишлари амалга оширилади. Зарурият 
туғилганда юк кўтариш мосламалари ва механизимларини ишлаш қобилияти 
ҳам тахлил қилинади. Тозалаш иншоотларини вақтинчалик фойдаланиш 
даврида станцияда хизмат қилувчи хизматчи ходимлар, ишга тушурувчи 
ташкилотлар билан биргаликда, технологик синовдан ўтказиш режаларини 
тузиб олинади ҳамда иқтисодий қулай фойдаланиш тартибларини ишлаб 
чиқади. Қўлланиладиган реагентларни оптимал улушлари аниқланади, тозалаш 
иншоoтини лойиҳавий сув тозалаш қобилиятида синовдан ўтказилади. Тозалаш 
иншоотларини дастлабки синовдан ўтказиш жараёнида қуйидаги ишлар амалга 
оширилади:

тозалаш иншоотларини батафсил кўрикдан ўтказиш ҳамда зарурият 
туғилганда ўзига хос ўлчамларини ва сатҳ белгиларини ўлчаш; 

тозалаш иншоотларини асосий кўрсатгичларини белгиловчи гидравлик 
ҳисобларини бажариш; 

иншоотларини гидравлик синовдан ўтказиш; 

иншоотларни ишлатиш учун техник фойдаланиш йўриқномаларини 
тузиш; 

ҳар бир иш ўрни бўйича лавозим йўриқномаларини тузиш;