O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Qo’l harakati. 
Qo’lning asosiy vazifalarida biri bu panjalar bilan 
manipulyatsion harakatlarni amalga oshirishdir, buning uchun 
qo’lning ma’lum holatlari uchun erkinlik va qulayliklar lozim. Qo’l 
harakatlari kinematikasi bo’yicha ko’p ilmiy maqolalar chop etilgan. 
13-rasmda qo’l harakatining bir necha xil variantlari keltirilgan. 

---

86 
13-rasm. Qo’lning harakatlari: a-еlka bo’g’imlari orqali 
gorizontal tekislikda harakatlanish; b-tirsakni bukib harakatlanish; 
v-barmoqlarni bukish; g-bosh barmoq bilan harakatni amalga 
oshirish; d-panja bilan harakatni amalga oshirish; e-kaftni ochib va 
yopib harakatlanish; j- kaftni yuqori va chapga harakati.
Ushlashlar ikki guruhga bo’linadi: kuch ostida amalga oshadigan 
va aniq usul. 
Qo’l uchlari zanjirining kuch tavsifi. 
Qo’l zanjirlari kuch 
xarakteristikalariga 
bog’liq 
bo’ladi: 
sarflanayotgan 
kuchning 
yo’nalishiga (o’zidan itarish, tortish, aylanma harakat va hokazo); 
kuch ta’sir qilish yuzasiga (sagital, frontal); qo’lning holati, bunda 
bo’g’imlar orasidagi burchak asosiy rolni o’ynaydi. 

---

87 
 
14-rasm. Erkak kishi o’tirib ishlaganda ko’rsatilgan yo’nalish 
bo’yicha panja bilan toz suyagidan 250 mm balandroq joylashgan 
richagni siljitishda N kuchinining o’rtacha qiymati 
Еlka va tirsak bo’g’imlaridagi kuchlar. 14-rasmda turli 
burchaklar uchun erkak kishining еlka va tirsaklarida sodir 
bo’ladigan kuchlarning o’rtacha miqdori keltirilgan. Ayollar shu 
bo’g’imlarda hosil bo’ladigan kuch miqdori erkaklarda hosil 
bo’ladigan kuchlar miqdoridan taxminan 20% ga kamdir. Ko’p 
o’tkazilgan ilmiy tadqiqotlar shuni tasdiqlaydiki, qo’l zanjiri 
uchlarida hosil bo’lguvchi kuch va momentning miqdori ularning 
yo’nalishi, tana holati va qo’l uchlarining holatiga bog’liqdir. Bu 
ma’lumotlarni ish asboblari va boshqarish pultlarini konstruksiyasini 
yaratishga hisobga olinsa, yaratilgan asboblarda oson foydalaniladi, 
ya’ni qo’l charchashi kamayadi va o’ta qulay bo’ladi.