O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Mehnat fiziologiyasi. 
Mehnat fiziologiyasi ish paytida inson 
a’zosida yuz beradigan funksional o’zgarishlarni tekshiradi, ish 
qobilyatini saqlash va oshirish, mehnat faoliyati va jarayonining 
ishchilar sog’lig’iga salbiy ta’sirining oldini olish bo’yicha chora-
tadbirlarini ishlab chiqadi. Mehnat avvalo ijtimoiy tushunchadir. 
Mehnat jamiyatning eng hususiyatli belgilarini tahlil qilish, ijtimoiy 
rejada moddiy boyliklar manbayi va jamiyatni shakllantiradigan 
negiz ekanligini ko’rsatadi. Biologik jihatdan mehnatning eng muhim 
faoliyati tana hisoblanadi. Foydali mehnat yoki ishlab chiqarish 
ayrim turlari o’rtasidagi tafovutlarga qaramay, fiziologik jihatdan 
ular organizmning vazifasi hisoblanadi va shunday har bir vazifa 
kishi miyasi, asabi, mushaklari, sezgi organlarining sarfidir.
Mehnat turlarining umumiy belgilari ham, tafovutlari ham bor. 
Shartli ravishda jismoniy va aqliy mehnat turlari farqlanadi. Qo’lda 
bajariladigan 
ish 
turlarini 
avtomatlashtirish 
va 

---

55 
mehanizatsiyalashtirish aqliy mehnat bilan jismoniy mehnat 
o’rtasidagi tafovutni asta-sekin yo’qotib borayotgan bo’lsada, 
saqlanib qolmoqda. Har qanday mehnat turida quvvat sarfi bo’ladi, 
organizmda fiziologik siljishlar kuzatiladi. Jismoniy mehnatda nafas 
va qon aylanish tizimlarida bir muncha siljishlar sodir bo’lsa, aqliy 
mehnatda asosan asab tizimi qatnashadi va modda almashuvi kamroq 
ro’y beradi. 
Mehnat fiziologiyasida “aqliy ish”, “jismoniy ish” deyilganda, 
aqliy va jismoniy mehnat nazarda tutiladi, biroq “mehnat” va “ish” 
tushunchalari bir-biridan farq qiladi. “Ish” tushunchasi quvvat 
sarflanishi va organizm tinch holatdan chiqishi bilan bog’liq bo’lgan 
faoliyatning hamma turlarini anglatadi. 
Jismoniy mehnat