Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

I 
Бинолар ва иншоотлар 
 
1
Бинолар 
5 
 
2
Иншоотлар 
10 
II 
Қувурлар, электр узатиш ва телекоммуникациялар 
линиялари 
15 
III 
Машиналар ва ускуналар 
(транспорт ускуналаридан ташқари) 
20 
IV 
Транспорт ускуналари 
 
1
Ҳаво ва космик учиш аппаратлари ва улар билан боғлиқ 
ускуналар, кемалар ва қайиқлар, локомотивлар ва 
ҳаракатдаги таркиб (темир йўл таркиби) 
10 
 
2
Автотранспорт воситалари, автомобиль кузовлари 
(корпуслари), тиркамалар ва ярим тиркамалар, бошқа 
транспорт ускуналари 
20 
V 
Компьютерлар ва периферия ускуналари 
40 
VI 
Бошқа гуруҳларга киритилмаган амортизация 
қилинадиган активлар 
15 
 
 

---

146 
Eskirish konseptsiyalari 
Avvalroq ta’kidlanganidek, Asosiy vositalar kutilgan foydalilik davriga asoslanib bir yildan ko’proq 
hizmat qilishi kutiladi. Biroq korxonalar asosiy vositani ishlab chiqarishdagi xissasini tan olishlari uchun 
ularni foydalilik davri tugashini kutishlari shart emas. Aktivning foydalilik davri davomida har hisob 
yilida, korxonalar aktivdan foydalanganliklaridagi iste’molni xarajat deb ta’n olishlari lozim. Bu 
konseptsiya eskirish deb ataladi. Eskirish shuni bildiradiki , bu jarayonda asosiy vositalar tannarxini 
eskirish kabi uning foydalilk davri ichida ratsional va sistematik usulda taqsimlanadi. Eskirish orqali, 
vositaga bog’liq xarajat jamg’arilgan daromadga bir xisob davrida moslashtiriladi.
Eskirish asosiy vosita turlarining 3 tasiga qo’llaniladi; bino, yerni obodonlashtirish va asbob-uskuna, 
shu bilan birga vositalarning foydaliligi va imkoniyatlari ham ularning foydaligi davri mobaynida kamayib 
boradi. Yer uchun, bu odatda cheklanmagan foydalilik davri hisoblanadi,foydasizlik davri esa vaqt 
mobaynida o’sib boradi, shuning uchun aktivning bu turi uchun eskirish hisoblash shart emas.
Eskirish buxgalteriya hodisasining bir turi hisoblanadi. Bu hodisa har yili xisob davriningoxirida qayd 
etilishi shart. Bu tushunchani gavdalantirish uchun, keling xisob yili korxona uchun 1- yanvarda 
boshlanadi deb hisoblaylik shuningdek xisob yilining oxiri 31-dekabr. Shunday qilib eskirish uchun hodisa 
har yili 31-dekabrda amalga oshirilishi mumkin. Biroq, korxona aktivni yilning o’rtasidan foydalana 
boshlasa, shuningdek ular oylik eskirishni hisoblashlari lozim. 
Shuningdek eskirish haqidagi ikkita ko’p uchraydigan tushunmovchiliklarni ham to’g’irlash muhimdir: 
1. Eskirish bu aktivni baholash jarayoni emas. Aksincha, bu jarayon asosiy vosita tannarxini xarajat deb 
tan olish uchun ularni taqsimlash jarayonidir. Shunday qilib aktivni qoldiq qiymati ularni bozor qiymatiga 
ta’sir qilmaydi. 
2.Aktiv qiymatini eskirish kabi tan olish bu ularni almashtirish uchun mablag’ to’plash emas. aslida, bu 
mablag’ sarfini boshqa xarajatlar kabi qamrab olmaydi.
18