Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

III.SHartli – ayiruvchi – lemmatik (taxminlab) xulosa chiqarish
deb, asoslardan biri ikki yoki undan ortiq shartli mulohazalardan, ikkinchisi 
esa ayiruvchi mulohazadan iborat boʻlgan sillogizmga aytiladi. Ayiruvchi 
asosdagi a‘zolarning soniga koʻra, bunday xulosalar dilemma (ayiruvchi asos 
ikki a‘zodan iborat boʻlgan), trilemma (ayiruvchi asos uch a‘zodan iborat 
boʻlgan) va polilemma (ayiruvchi asos toʻrt va undan ortiq a‘zodan iborat 
boʻlgan) deb ataladi. 
Dilemmada
asoslardan biri (kattasi) ikki shartli mulohazadan iborat 
boʻladi, ikkinchi asosi (kichigi) ayiruvchi mulohaza boʻladi. Kichik asosda 
shartli mulohazalarning asoslari (antetsedentlar) tasdiqlanadi yoki ularning 
natijalari (konsekventlari) inkor qilinadi. Dilemmalar tuzilishiga koʻra oddiy 
va murakkab turlarga boʻlinadi. Oddiy dilemmaning xulosasi tasdiq 
mulohaza boʻlsa – konstruktiv, inkor mulohaza boʻlsa – destruktiv deyiladi. 
Murakkab dilemmalarda ham xuddi shunday. Demak, dilemmalar oddiy 
konstruktiv, oddiy destruktiv, murakkab konstruktiv va murakkab destruktiv 
koʻrinishda boʻladi. 
Oddiy dilemma 
Dilemmaning turi 
formulas
i 
Oddiy 
konstruktiv 
dilemma 
a→c, 
b→c 
a v b 
s 
Oddiy destruktiv dilemma 
a→b, 
a→c 

b v

c 

a 

---

414 
Murakkab dilemma 
Murakkab 
konstruktiv 
dilemma 
a→b, 
c→d 
a v c 
b v d
 
Murakkab 
destruktiv 
dilemma 
a→b 
c→d 
