Sportda matematika

 
 
Bosh skeleti (rasm 1)
 
 
Peshona suyagi
– tok bo‘lib, to‘rtta kismdan: palladan, burun va ikkita ko‘z kismlardan tashkil 
topgan. Palla kismining oldingi yuzasida ikkita peshona dungi, ularning tagida esa kosh usti yoylari, 
ular o‘rtasida kashar --- usti bor. Ko‘z usti kirrasi yon tomonga yo‘nalib, yonok o‘simtasini xosil 
kiladi: yonok o‘simtasi yonok suyagi bilan tutashadi. Ko‘z kismlari ko‘z kosasining yukorigi 
devorini xosil kiluvchi yupka suyak plastinkadir. Peshona suyagining ichida odatda suyak to‘sik 
bilan ikki kismga bo‘lingan xavo o‘tkazuvchan kovak bo‘lib, uning kismlari burun bushlig‘i bilan 
tutashadi. 

---

276 
Chakka suyagi
– juft bo‘lib, kalla suyagining yon tomonida va uning asosida joylashadi. U 
kuyidagi kismlardan iborat: boshsimon, yaxlit piramida, palla va nog‘ora kismlardan. Piramida 
u
71
ch kirrali uchi ------- ichki tomonga karagan bo‘ladi. Piramidaning orka yuzasida joylashgan 
ichki eshitish teshigi ichki kulok yo‘liga olib boradi. Uning tagida yuz nervining kanali boshlanadi. 
Piramidaning pastki yuzasida uyku arteriyasi kanaliga olib boradigan uyku arteriyasining tashki 
teshigi bor. Bu analning ichki teshigi piramidaning uchi yonida ochiladi. Piramidaning asosi 
surg‘ichsimon kismi bilan ketadi. 
 
Surg‘ichsimon o‘simtaning oldidan pastga tomon chakka suyagining bigizsimon kismi bilan 
tutashadi. 
Surg‘ichsimon va bigizsimon o‘simtalar o‘rtasida yuz nervi kanali kelib tugaydigan bigiz-
surg‘ichsimon teshik bor. CHakka suyagining tashki yuzasida kulok yo‘liga olib boruvchi tashki 
kulok teshigi bor. 
Teshik pastdan nog‘ora kismi bilan o‘ralib turadi. CHakka suyak yonok suyagi bilan xosil kiluvchi 
yonok o‘simtasi chikadi. CHakka suyagining pastki tomonida, yonok o‘simtasi ildizi ostida, pastki 
jagning bo‘g‘im o‘simtasi bilan birikadigan bo‘g‘im chukurchasi bor. CHukurchaning oldida 
bo‘g‘im burtig‘i bor. 
Asosiy ya’ni ponasimon suyak – tos suyak bo‘lib, kalla suyagi asosining markaziy kismini tashkil 
kiladi. Uning tanasi va 3 juft o‘simtasi bo‘ladi. Tanasi ko‘p kirrali ichi bo‘sh bo‘lib, bu bo‘shlik 
burun bushlig‘iga tutashadi. Tanasining ustki yuzasida botiklik -–chukurcha bo‘lib, u turk egari deb 
ataladi. Tanadan ikki tomonga katta kanotlar chikadi. Katta kanotning asosida yumalok, chuzinchok 
va o‘simtali teshiklar bor. Katta kanotning oldingi yuzasi ko‘z kosasining tashki devorini xosil 
kiladi.
Suyak tanasidan yukoriga va tashkariga karab kichik kanotlar chikadi. Ularning asosida ko‘rish 
nervlarining kanallari joylashadi. 
Tanadan pastga karab ikkita kanotsimon o‘simta chikadi. Ularni xar biri: tashki va ichki suyak 
plastinkalaridan iborat bo‘ladi: ularning o‘rtasida kanotsimion o‘simta nomli chukurcha bor. 
Kanotsimon o‘simtaning asosida oldidan orkaga karab kanotsimon o‘simtaning asosidan oldidan 
orkaga karab kanotsimon kanal o‘tadi.