Sportda matematika

Yurish xarakatlarining xarakteristikasi (rasm 1)

---

133 
Tanani UOM – qanchalik yuqorida joylashgan bo’lsa, tanani yuqori qismining massasi shuncha 
ko’p bo’ladi. 
Masalan: gimnastlarda – yuqorida joylashgan, chunki nagruzka ko’proq berilgan. Engil atletlarda 
pastda joylashgan chunki nagruzka oyoqlarga oyoqlarga berilgan bo’ladi. 
Tanani UOM – qon aylanish, nafas, ovqat xazm qilish organlari – xosillariga kura – tanamizning 
ichki qismida massaning taqsimlanishi bo’lib turgani uchun UOM ga – o’z ta’sirini kursatadi. 
Taxminan tana tinch xolatida 5-10 mm farq qilib joylashadi.


Borelli 1679 yilda birinchi marta tanani UOM – to’g’ri joylashgan xolda dumba bilan qovuq 
oralig’ida ekanligini aniqlagan. 
Birinchi tartibdagi richaglarga ko’ra – muvozanat usulida – tanani UOM – ni taxtacha ustiga 
etkmzilgan odam tanasi, ostida ponani ustida joylashtirib, uning muvozanat nuqtasini aniqlagan. 
M.F. Ivanitskiy – 650 – odamda gorizontal uzunligini satx bo’ylab UOM tana uzunligini qoq 
yarmidan biroz yuqorida joylashganligini aniqlagan, ya’ni 1-5 dumg’aza umurtqalar oralig’ida 
joylashgan. 
Yugurish fazalari (rasm 2) 
 

---

134 
Yangi tug‘ilgan bolada UOM – 5-6 kukrak umurtqa soxasida, 2 yoshli bolada – 1 bel umurtqada, 
16-18 yoshda 3-5 dumg’aza umurtqasida. Ayollrda – 5 bel umurtqa soxasidan 1 dum umrtqasigacha 
joylashgan. (yog’ qavatlari, chanoqlarning) tuzilishiga bog’liq bo’ladi. 
Dolixomorflarda pastda, broxiomorflarda yuqoriroqda joylashgan. 
UOM suzuvchilarda – yuqori, tennischilarda pastroqda joylashgan. 
Tanani og‘irlik xajmi:
 
Tanani og’irlik xajmi odamda suzuvchilar uchun axamiyatga ega bo’lgani 
uchun, anatomik analiz qilinadi. 
TOX – deb, suv kuchining bir erga – nuqtaga berilishini aytamiz. Tananing og’irlik xajmi odamda 
UOM dan biroz yuqorida joylashgan (nafas organlari, kukrak qafasining xavoga ega bo’lishi 
sababli) ayollarda tananing og’irlik xajmi, erkaklarga nisbatan kamroq bo’ladi, chunki ayollrda 
yog’ qavtlari qalin joylashgan, chanoq qsimlarini tuzilishi bilan farqlanadi. 
Og’irlik xajmi – yosh bolalarda – 11 yoshda, 1,019;17 yoshda 1,040 ga teng. 
Tayanch satxi
- tayanib turgan satxlar bilan ular orasida masofani yig’indisi xisoblanadi. Tayanch 
satx qancha katta bo’lsa, tanani turg’unligi shuncha mustaxkam bo’ladi. Masalan: ikki oyoqga 
tayanib turganda – mustaxkam muvozanat, bir oyoqda turganda kurva, ljada uchganda, konkiga 
nisbattan mustaxkam muvozanatda bo’ladi.