Касбий қайта тайёрлаш

психологик 
коррекция дастурларини 
тузишда қуйидаги 
асосий тамойиллар
га таяниш 
зарур: 
1. Коррекцион, профилактик ва ривожлантирувчи масалалар тизимлилиги 
тамойили 
2. Коррекция ва психологик диагностиканинг бирлиги тамойили 
3. Каузал кўринишдаги коррекциянинг устиворлиги тамойили 
4. Коррекциянинг фаолиятга доирлиги тамойили
5. Нутқида камчилиги бўлган нинг ёшга доир психологик ва индивидуал 
хусусиятларини инобатга олиш тамойили 
6. Психологик таъсир кўрсатиш методларининг комплекслилиги тамойили
7. Коррекцияга нутқида камчилиги бўлган нинг ижтимоий муқитидаги 
яқин кишиларни жалб этиш тамойили 
8. Психик жараёнлар тузилмасининг турли даражаларига таяниш тамойили 
9. Дастурлаштирилган таълим бериш тамойили 
10. Мураккабликка тадрижий ўтиш тамойили 
11. Берилаётган материалнинг қажми ва мураккаблилик даражасини 
ҳисобга олиш тамойили 
12. Материалнинг эмоционал мураккаблиги инобатга олиш тамойили. 
Коррекцион ишнинг 
асосий йўналишлари
 
Ривожланишнинг 
ижтимоий ҳолатини 
оптималлаштириш
Боланинг етакчи 
фаолиятини 
ривожлантириш
Ишга доир психологик 
ҳосилаларни 
шакллантириш

---

65 
Коррекцион, профилактик ва ривожлантирувчи масалалар тизимлилиги 
тамойили ҳар қандай коррекцион ишда 3 кўринишдаги масала мавжудлигини 
таъкидлайди, яъни 1) коррекцион, 2) профилактик ва 3) ривожлантирувчи. 
Бунда бола шахсининг ҳар томонлама ривожланишидаги боқлиқлик ва 
нотекислик борлигини англатади. Тушунарлироқ айтадиган бўлсак, ҳар қайси
бола ривожланишнинг турли босқичларида бўлади, яъни: жуда юқори поғона - 
ривожланиш меъёрда, паст поғона - ривожланишда психик қийинчиликлар 
борлигини англатади. Бунда нотекис ривожланиш қонунияти келиб чиқади. 
Шахсга доир тараққиётнинг айрим жиқатларини сустлашуви нутқ камчилигига 
эга бола интеллекти ривожини ортда қолиши ёки бошқа қийинчиликларни 
келтириб чиқаради. Масалан: билиш ва ўқиш мотивларининг суст 
ривожланганлигини пировард натижасида боладаги мантиқий операсионал 
интеллект ортда қолади. Шунинг учун коррекцион ривожлантирувчи дастурлар 
масала ва мақсадини аниқлаганда ҳозирги кундаги долзарб муаммолар билан 
чекланмай ривожланишнинг яқин проғнозларидан ҳам фойдаланиш керак. 
Нутқ камчилигига эга бола билан ўтказиладиган ҳар қандай психологик 
таъсир фақатгина ортда қолган босқични коррекция қилишгагина қаратилган 
бўлмай, ортда қолишни олдини олишга, уйғун ривожланишга йўл очишга 
қаратилган бўлиши лозим. 
Хулоса қилиб айтганда, коррекцион ривожлантирувчи дастур 3 та 
вазифани бажариши лозим:
Коррекцион бузилиш ва ортда қолишни тузатиш. 
Профилактик - бузилиш ва ортда қолишни олдиндан аниқлаш. 
Ривожлантирувчи - тараққиёт мазмунини бойитиш, оптималлаштиришга 
қаратилганлик. Шу 3 та дастурларнинг биргаликда олиб борилиши кутилган 
натижаларни бериши мумкин.