Sharq tillari

mavzuni mustaqkamlash, yaxshi o’zlashtirish, umumlashtirish qamda talabalarni shu 
mavzu bo’yicha tasavvurlarini chizma shaklda ifodalashga undaydi. 
 
O’tkazish tеxnologiyasi:
 
 
 
 
“VEN” diagrammasi. 
Arab tilida o`tgan zamon fe`lini tushuntirishda “Ven” usulidan foydalanish. “Ven” 
difgrammasida har bir katakka alohida qilib o`zbek va fors tillaridagi tuslanayotgan fe‟lning 
o`tgan zamon negizi yoziladi. Keyin ularning tagiga har ikkala tilda ko`plik va birlikda, shaxs-
sonlarga qo`yib tuslanadi. Shu tarzda ikkala fe‟lnung tuslanishdagi farqini taqqoslab ko`rsa 

---

154 
 
Yozdim
yozdi
Yozding(muannas)
U uozdi
U yozdi(munnas)
Ular ikkovi yozdi 
Ular ikkovi yozdi
 
 
 
(muannas
ذج٘ک
 
ذجزک
ذجزک
تزک
ذجزک
بٔزجزک 
بجزک
bo`ladi. Masalan تزک٣
yozadi 
fe‟lining o`tgan zamon negizi
تزک
bo`ladi, uning tuslanishi 
quyidagicha 
 
 
 
 
 
 
 
Arab tilida o‟tgan zamon fe‟li nutq paytigacha sodir bo‟lgan ish-harakat yoki holatni 
ifodalaydi. Biroq, arab tilining o‟tgan zamoni harakatning tugamaganligini, o‟tgan zamonda hali 
davom etayotganligini bildiradi va harakat umuman bo‟layotganligini va davomiyligini 
ifodalaydi. Masalan: \kataba roshidun\ لّه تزً-Rashid yozdi, Rashid yozayapti 
O‟tgan zamon fe‟li shaxs-son qo‟shimchalari jadvali.
Ko‟plik son 
Ikkilik son 
Birlik son 
Jins 
shaxs 
\na\-biz
بٗ
-------- 
\tu\-menد 
Muzakkar 
muannas 
1 
\tum\-siz
ْر
\tunna\-sizٖر 
\tuma\-siz ikkingiz 
--
بٔر
\ta\-senد
\ti\-senد 
Muzakkar 
muannas 
2 
\uu\-ularاٝ 
\na\-ularٕ 
\a\-ular ikkovi -
ا
\ata\-uar ikkovi
-
بر
\ \- 
\at\-u
د
Muzakkar 
Muannas 
3 
1-bob fe‟lning o‟tgan zamoni muzakkar jins, birlik son, 3-shaxs, o‟tgan zamonidan 
olinib, so‟z oxirgi \a\ unlisini o‟rniga mos keladigan olmoshlar biriktiriladi. 
Inkor shaklini ifodalash uchun بٓ\ma\-emas ko‟makchisi ishlatiladi.Masalan: 
تزً بٓ\ma kataba\-u yozgani yo‟q 

---

155 
Majhul nisbat shaklida fe‟lning birinchi o‟zakli undoshi zammali, ikkinchi o‟zakli undoshi 
kasrali qilinadi: تزً \kutiba\
له\qod\ ko‟makchisi o‟tgan zamon fe‟li bilan ishlatilsa tugallangan ma‟noni 
beradi.Masalan: 
تزً له \qod kataba\- u yozib bo‟ldi. 
Tayanch tushunchalar:O‟tgan zamon fе'li o‟tgan zamon fе'l nеgiziga (mi so‟z oxiriga 
qo‟shimcha qo‟shish orqali yasaladi va tuslanishda ba'zi bir fonеtik o‟zgarishlarga 
uchraydi Prеfiksli va qo‟shma fе'llarda fе'l nеgizining o‟ziga qo‟shib tuslanadi 
Adabiyotlar: 
1. B.Z. Xolidov. Arab tili. Toshkеt 1987y. 
2. E.Talabov. Toshkеnt 1994 y. 
3.N.Ibroqimov.Arab tili grammatikasi. 1999 y 
18– laboratoriya mashg‟uloti (2 soat)
Mavzu