Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

Yo‘l qoplamasi ravonligiga ko‘yiladigan talablar. 
Yo‘lda xavfsiz va xar jihatdan qulay harakatni ta’minlash uchun qoplama 
ravon bo‘lishi kerak. Yo‘l qoplamalaridagi notekislik avtomobilni
tebranishiga sabab bo‘lib, haydovchini tez charchashiga, sekinlashish yoki tormoz 
(to‘xtash yo‘lini ortishiga, boshqarishni yomonlashuviga olib keladi. Bundan 
tashqari, avtomobil g‘ildiragining qatnov qismidagi notekisliklar bilan o‘zaro 

---

69 
ta’sirida yo‘l to‘shamasini jadal buzilishiga sabab bo‘luvchi dinamik kuchlar 
yuzaga keladi. 
1. «Ravonlik» tushunchasi qoplama yuzasining geometrik tavsiflariga tegishli 
va yo‘lning qatnov qismni haqiqiy yuzasining o‘lchami va shakli bilan aniqlanadi. 
2. Ravonlikni baholash uchun qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar, foydalaniladigan 
o‘lcham asbobi turiga va uning ta’sir asosiga bog‘liq. 
MDH davlatlarida yo‘l qoplamalarining ravonligini baholash uchun turli 
turdagi 3 metrli reyka (xodachalar) tolchkomer (silkinishni o‘lchovchi) va PKRS-2 
asbobidan foydalanadi. Aytib o‘tilgan asboblarning har birida o‘lchash uslublari 
ularga ilova qilinadigan qo‘llanmalarda keltirilgan. Asosiy sifatida boshqa turdagi 
asboblar ko‘rsatkichlarini mavjud taqqoslangan bog‘lanishlardan foydalanib 
keltirilgan pona bilan 3-metrli reyka(xodacha) ko‘rsatkichlari qabul qilinadi. 
3. Ravonlikni baholashda 3 metrli reykalar (xodachalar) bilan o‘lchash yuqori 
ish hajmiga egaligi sababli ular onda-sonda qo‘llaniladi va asosan uncha katta 
bo‘lmagan masofadagi yo‘l qismlarida oralatib tekshirishlarda qo‘llaniladi. 
3-metrli reyka (xodacha) bilan o‘lchanganda yo‘l qoplamasining ravonligining 
ko‘rsatkichlari 5.1- jadvalda keltirilgan qiymatlardan oshmasligi kerak. 
5.1-jadval 
Qoplama turi va o‘lchanadigan 
kattaliklar 
Ravonlikni baholash 
a’lo 
yaxshi 
Qoniqarli 
Kapital qoplamalar yoriqliklar soni, 
%; 
3mm gacha 
95 
90 
80 
5mm dan ortiq 
1 
2 
5 
Ruxsat etilgan eng katta yoriqlik,mm 
7 
8 
10 
Yengillashtirilgan qoplamalar 
3mm gacha 
95 
90 
80 
7mm dan ortiq 
1 
2 
5 
Ruxsat etilgan eng katta yoriqlik,mm 
9 
11 
14 
O‘tuvchi 
turdagi 
qoplamalar 
yoriqliklar soni %: 
8 mm gacha 
95 
90 
80 
15mm dan ortiq 
1 
2 
5 
Ruxsat etilgan eng katta yoriqliq,mm 
20 
25 
30 
Yo‘ldan foydalanish jarayonida 5.1-jadvalda keltirilgan eng katta 
yoriqliklarning soni 5.2-jadvalda ko‘rsatilgan qiymatlardan oshmasligi kerak. 

---

70 
4. Ancha uzun masofada ravonlikni baholash bo‘yicha tolchkomer 
(silkinishini o‘lchovi) yoki PKRS-2 qurilmasi qo‘llaniladi. Bu holda ravonlik 
avtomobil ressorining umumiy siqilishi bo‘yicha baholanadi va smgkm.da 
ifodalanadi. TXK tolchkamer (silkinishni o‘lchovi) bilan o‘lchanganda ravonlik 
chegaraviy ruxsat etilgan ko‘rsatkichlari sm/km.da 5.3-jadvalda keltirilgan.
5.2-jadval 
Qoplama turi 
Quyidagi yo‘l darajalari uchun 3 metrli 
(xodacha) reyka ostidagi eng ko‘p yoriqlik 
soni,% 
I, II 
III, IV 
IV, V 
Kapital (10 mm) 
6-7 
7-12 
12 
Yengillashtirilgan (14 mm) 
- 
7-10 
10 
O‘tuvchi (30 mm) 
- 
- 
5 
5.3-jadval 
Baho 
Quyidagi qoplamalar uchun tolchkomer (silkinishni o‘lchovchi 
asbob) bilan o‘lchangan qoplama ravonligining ko‘rsatkichlari 
kapital 
yengillashtirilgan 
o‘tuvchi 
A’lo 
60(70) 
80(90) 
200(300) 
Yaxshi 
61-80(71-100) 
81-120(91-140) 
201-280(231-320) 
=oni=arli 
81-120(101-140) 
121-180(141-210) 
281-400(321-460) 
5. PKRS-2 Qurilmasida o‘lchangan ravonlik ko‘rsatkichlari quyidagi 
chegaraviy ruxsat etilgan kiymatlarga ega: 
5.4-jadval 
Baho 
a’lo 
yaxshi 
qoniqarli 
Ravonlik ko‘rsatgichlari, sm/km 
390 
341-480 
481-650