|
doxil qildik. Darhaqiqat, ular solih zotlardandir». (Anbiyo, 85-86.)
ِرﺎَﻴْﺧﻷا َﻦِﻣ ﱞﻞُآَو ِﻞْﻔِﻜْﻟا اَذَو َﻊَﺴَﻴْﻟاَو َﻞﻴِﻋﺎَﻤْﺳِإ ْﺮُآْذاَو
)
٤٨
(
«Yana Ismoil, al-Yasa’ va Zul-Kiflni eslang! Barchalari yaxshi kishilardandir». (Sod, 48.)
Ibn Jarir va Abu Najiyh Mujohid (r.a.)dan rivoyat qilishlaricha, Mujohid dedilar: «Al-Yasa’ payg‘ambar
keksayib qolganlaridan keyin o‘z o‘rinlariga ishonchli vakil tayinlamoqchi bo‘ldilar va qavmni yig‘dilar-da, ularga
dedilar: «Kim mendan uch omonatni: kunduzlari ro‘zador, kechalari namozxon va g‘azabini ichiga yutuvchi
bo‘lishni qabul qilib olsa, uni o‘zimga xalifa qilaman».
Bir kishi ko‘zlaridan yosh quyilgan holda o‘rnidan turib: «Men!» - dedi. Al-Yasa’ unga: «Sen kunduzlari
ro‘zador, kechalari namozxon bo‘lib, g‘azabingni ichingga yutasanmi?» - dedilar. O’rnidan turgan odamdan
«Ha!» - degan javobni olib, uni qaytardilar.
Ikkinchi kuni ham jamoat orasida shu savol takrorlanganda, boshqalar jim turishdi, ammo kechagi odam yana o‘rnidan
turib, o‘zini ro‘baro‘ qildi. Al-Yasa’(a.s.) o‘z o‘rinlariga shu odamni xalifa qildilar».(Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira, 208-
209-bet.)
Mazkur rivoyatning davomida Iblis bir necha bor al-Yasa’ning o‘rniga xalifa bo‘lgan odamning huzuriga
kelib, uning g‘azabini keltirishga urinadi, lekin eplay olmaydi. Iblisga aldanmagan zotning nomini Alloh taolo
Zul-Kifl deb ataydi.
Kinona ibn al-Axnas aytadi: «Men Abu Muso al-Ash’ariyning baland minbardan turib shunday deganini
eshitdim: «Zul-Kifl payg‘ambar emas, bir solih odamdir. Uning davrida boshqa bir solih odam har kuni yuz bor
namoz o‘qir edi. Solih odam vafot etgandan keyin, uning yuz vaqt namozini qoldirmay o‘qib yurishni o‘z
bo‘yniga olgani uchun, Zul-Kifl deb nomlandi.
Imom Ahmad ibn Hanbal rivoyatlarida, Abu Umar aytadilar: «Men Rasululloh (s.a.v)dan bir hadis eshitdim,
uni bir yoki ikki marta eshitgan bo‘lsaydim, sizlarga rivoyat qilmas edim, balki men bu hadisni yetti marta
eshitganman. Al-Kifl Baniy Isroil qavmidan bo‘lib, taqvosiz, gunohdan qaytmagan odam edi. Uning oldiga bir
ayol keldi. Al-Kifl ayolga oltmish dinor berib, uni zinoga ko‘ndirdi. Ikkovi yechinib, zinoni boshlash oldida, ayolni
qattiq qaltiroq tutdi va yig‘lab yubordi. Al-Kifl sababini so‘raganda, ayol: «Men bunday ishni hech qilmagan
edim. Muhtojlik meni shunga majbur etdi» - dedi va yana qattiqroq yig‘ladi.
Al-Kifl: «Sen ilgari bunday ishni qilmaganmi ding? Muhtojlik seni shunga boshladimi? Tur o‘rningdan! Dinorlar ham
o‘zingga!» - dedi va o‘rnidan turib ketdi. Shu kundan boshlab al-Kifl ham hech qachon Allohga osiy bo‘lmaslikka ahd qildi
va o‘sha kecha vafot etdi. Ertalab janozaga kelganlar uning uyi eshigida: «Alloh taolo al-Kiflni mag‘firat etdi!» - degan
yozuvni ko‘rdilar». (O’sha manba. 209-bet.)
Bu hadisning sahihligida muhaddislarning ixtilofi mavjud. Agar hadis sahih bo‘lganda ham, unda aytilgan
odamning nomi «al-Kifl» bo‘lib, baniy Isroil qavmidan bo‘lgan biror odam bo‘lishi mumkin. Qur’onda nomlari
payg‘ambarlar qatorida zikr etilgan kishi esa, Zul-Kifldirlar.
Ibn Kasirning aytishicha, mazkur oyati karimalarning zohiriy ma’nosi, Zul-Kifl ulug‘ payg‘ambarlar qatorida
zikr etilgan, o‘zlari ham payg‘ambar ekanliklariga dalolat qiladi.
Ammo Zul-Kifl qaysi qavmga yuborilgan, uning da’vati nimadan iborat bo‘lgan, bu haqda Qur’oni karim oyatlarida ochiq
ham, ijmoliy ham xabar berilmagan. (Afif Abdulfattoh. Tabora. Ma’al-anbiyo fil-Qur’onil Karim. Lubnon. 214-bet.)
«Tarixi Tabariy»da yozilishicha, Alloh taolo Ayyub (a.s.)ning vafotlaridan keyin vasiylik Havmal ibn Ayyub
(a.s.)ga qoldi va qavmni u boshqarib turdi. Uning vafotidan keyin qavmga Alloh taolo Bishr ibn Ayyub (a.s.)ni
payg‘ambar qilib yubordi, uni Zul-Kifl deb nomladi va qavmini tavhidga chaqirishni buyurdi.
Zul-Kifl (a.s.) umrlarining oxirigacha Shomda turdilar va o‘g‘illari Abdonga vasiyat qilib, yetmish besh yoshda olamdan
o‘tdilar. (Tarixi Tabariy. 1-j. 228-bet.)
Damashqning shimol tarafida «Qosiyun al-Matol» nomli tog‘ bo‘lib, undagi joylardan biri «Zul-Kifl» deb nomlanadi.
(Doktor Shavqiy Abu Xalil. Atlasul-Qur’on. Damashq. 2001. 100-bet.)
Do'stlaringiz bilan baham: |
