2.2. Т.Лири тестини психологик тадқиқотларда қўллаш ва тадқиқот
натижалари таҳлили
Т.Лири методикаси 1954 йилда ишлаб чиқилган бўлиб, субъектнинг
ўзи ҳақидаги тасаввурлари ва идеал «Мен»и, шунингдек кичик гуруҳлардаги
ўзаро муносабатларни тадқиқ этишга мўлжалланган. Ушбу методика
ѐрдамида шахснинг ўз-ўзини ва ўзаро баҳолашдаги муносабатининг устун
типи аниқланади.
Бунда шахслараро муносабатларни тадқиқ этишда иккита фактор
ажратилади. Биринчиси, устунлик – тобелик, дўстлик – тажовузкорлик.
Айнан шу факторлар шахснинг ўзаро муносабатларини идрок этиши
ҳақидаги умумий тасаввурни аниқлайди. Ижтимоий муносабат ва мослашув
хусусиятларини аниқлаш мақсадида Т.Лири айлана шаклидаги шартли
секторларга ажратилган схемани ишлаб чиқди. Бу айланада горизонтал ва
вертикал чизиқларда тўртта хусусият ѐки муносабат жойлашган.
Устунлик – Тобелик
Дўстлик - Тажовузкорлик
Ўз ўрнида бу секторлар хусусий муносабатларга кўпроқ мос тушадиган
яна 8 та бўлимга ажратилган:
40
1.
Октант- Авторитар
1-8 баллар – яхши раҳбар, маслаҳатчи, ўқитувчи ва ташкилотчи
8-16 баллар – ҳокимиятга интилиш, ўз имкониятларини юқори
баҳолаш, танқидни кўтара олмаслик.
2.
Октант- Эгоист
1-8 баллар –ўзига ишонган, мустақил, рақобатчи
8-16 баллар –Мустақил, устунлик, ўзидан қониққанлик, атрофдагиларга
нисбатан устунлик ҳисси, гуруҳда махсус ўринга эгалик.
3.
Октант- Агрессив
1-8 баллар. Тажоввузкор, ҳаддан ташқари бетга чопар, таъсирчан
ўзинит ута билмайди.
8-16 баллар. Реалистик фикрлаш ва хулоса чиқариш хусусияти,
муросасизлик.
4.
Октант- Шубҳа-гумондорлик
1-8 баллар. Аразчи, ишончсиз, танфидга мойил.
8-16 баллар. Атрофдагилардан қониқмаслик, шубҳакор.
5.
Октант- Қарамлик
1-8 баллар. Ёпиқ, уятчан, ўзгалар мажбуриятини жон дилдан бажаради.
8-16 баллар. Ўз ички дунѐсига беркинган, ҳаддан ташқари юқори
даражадаги айбдорлик ҳисси, ўз-ўзини ерга уриш, ҳаддан ташқари
уятчанлик.
6.
Октант- Тобелиқ
1-8 баллар.Ўзгаларга ишонч ва ѐрдамга муҳтожлик.
8-16 баллар. Ҳаддан ташқари муроса қилишга мойиллик, Бошқалар
фикрига қарамлик.
7.
Октант- Ҳамкорлик қилувчи
1-8 баллар. Гуруҳ билан ҳамкорликка интилиш, дўстоналик.
8-16 баллар. Муросага келиш хулқи, дўстона муносабатнинг
бузилишига йўл қўймаслик, ҳамкорлик қилишга мойиллик.
8.
Октант- Альтруист
41
1-8 баллар.ошкора атрофдагиларга ѐрдам бериш ва қўллаб-қувватлашга
тайѐрлик.
8-16 баллар. Масъулиятли, бағрикенг, гиперсоциал установкалар,
нозиккўнгил, ҳаддан ташқари жавобгар.
Т.Лири тестининг октантлари бўйича синалувчиларнинг натижаларини
баҳолашда қуйидаги мезонларга асосланиши лозим.
1. Мослашувчан хулқ: 1. 0-4 баллар (паст даража)
2. 5-8 баллар (ўрта даража)
2. Экстремал хулқ: 3. 9-12 баллар (юқори даража)
3. Экстремал ҳулқ
(Ижтимоий мослашишдаги
қийинчиликлар): 4.13-16 баллар (жуда юқори даража)
Демак ижобий ва салбий хусусиятлар бўйича 12 баллдан юқори натижа
синалувчиларнинг ижтимлий мослашишдаги қийинчиликларни англатади.
Муносабатларни жуда чуқурроқ тасвирлаш учун айлана 16 секторга
бўлинади.
Т.Лири схемаси синалувчининг натижалари айлананинг марказига
қанчалик яқин бўлса, икки жиҳат ўртасида шунчалик алоқа мустаҳкам
бўлади деган фаразга асосланади.
Т.Лирининг шахслараро муносабатларни баҳолаш учун айлана
шаклидаги дискограммаси қуйидагича кўринишга эга.
42
43
Т.Лири тести 128 та саволдан иборат бўлиб, 8 та секторнинг ҳар
бирига 16 тадан саволлар киритилган. Биз тадқиқотимиз жараѐнида Т.Лири
тести саволномасини алоҳида октантлар бўйича таҳлил қилдик.
1) Бошқаллар у ҳақда ижобий фикрлайди
2) Буйриқ бериш ва бошқаришни билади.
3) Атрофдагиларда таассурот қолдиради.
4) Фикрида қаътий тура олади.
5) Қадр қимматга эга.
6) Мустақил.
7) Ўзи ҳақда ғамхўрлик
8) Бефарқликни намоѐн этиши мумкин
9) Бадфеъллик қила олади.
10) Талабчан, аммо адолатли.
11) Самимий бўла олади .
12) Бошқаларга нисбатан танқидий
13) Йиғлашни ѐқтиради.
14) Кўпинча хафа
15) Ишончсизлик билдира олади.
16) Кўпинча умидсизлика тушади.
17) Ўзига танқидий қарай олади.
18) Нохақликни тан олишга қодир
19) Енгил бўйсинади.
20) Кўнгилчан, келишувчан
21) Миннатдорли
22) Завқланувчи, тақлидчанликка мойил
23) Узрли
24) Қўлаб қуватлашн истайди.
44
25) Хамкорликка қобилятли
26) Ҳама билан чиқишиб кетишга интилувчан.
27) Саммий ва хайрихох
28) Зийрак ва меҳрибон.
29) Хушмуомала ва мулойим.
30) Рухлантирувчи.
31) Ёрдамга чақирилганда илтифотли.
32) Беғараз, холис.
33) Завқлантира олади.
34) Бошқаларнинг ҳурматига сазавор.
35) Раҳбарлик талантига эга.
36) Жавобгарликни ѐқтиради.
37) Ўзига ишонади.
38) Ўзига ишонган, тиришқоқ.
39) Ишчан этиборли.
40) Мусобақалашишни ѐқтиради.
41) Зарур бўлганда кескин ва қатъий.
42) Шавқатсиз, аммо холис, беғараз
43) Таъсирчан.
44) Очиқ, ростгўй.
44) Буйруқ беришларини ѐқтирмайди.
45) Ишонсизлик.
46) Унда тасъурот қолдириш қийин.
47) Жиззаки, инжиқ.
48) Уятчан.
49) Ўзига ишонмайди.
45
50)Муомлагакўнадган.
51) Камтар, кам суқум.
52) Кўпинча бошқаларга ѐрдам беришга интилади.
53) Обрў этиборни жуда қадрлайди.
54) Маслаҳатларни бажонидил қабул қилади.
55) Ишонувчан ва бошқаларни хурсанд қилишга харакат
қилади
56) Доимо назокатли ва хушмуомала
57) Атрофдагиларнинг фикрларини қадрлайди.
58) Мулоқотманд, мурожатли.
59) Раҳмдил.
60) Олийжаноб, дадиллика ундовчи
61) Нозик, юмшоқ кўнгил.
62) Бошқалар ҳақида қайғуришни ѐқтиради.
64) Беғараз,сахий.
65) Маслаҳат беришни ѐқтради.
67) Каталарга буйруқ берувчи.
68) Ҳукумрон.
69) Мақтанчоқ.
70) Кеккайган, ўзига ишонган.
71) Фақат ўзини ўйлайди.
72) Муғомбир, тежамкор.
73) Бошқаларнинг хатосига тоқатсиз.
74) Ўз манфаатини кўзлайдиган.
75) Софдил, ростгўй
76) Кўпинча меҳрибон, хайрихох
46
77) Жахлдор.
78) Шикоятчи.
79) Рашкчи.
80) Аразини ўзоқ унитолмайди.
81) Ўз-ўзини азобловчи.
82) Тортинчоқ.
83) Ғайратсиз, ҳаракатсиз.
85) Тобе, қарам, мустақил эмас.
86) Итоаткорликни ѐқтиради.
87) Бошқалар қарор қабул қилишга имкон беради.
88) Енгил панд ейди.
89) Дўстларининг таъсирига енгил берилади.
90) Ҳар кимга ишонишга тайѐр.
91)Ҳамма нарсага эзгулик билан жавооб беради.
92) Ҳамма учун ѐқимли.
93) Ҳамма нарсани кечиради.
94) Хаддан ташқари раҳмдил.
95) Мурувватли, камчиликларга чидамли.
96) Хомийлик қилишга ҳаракат қилади .
97) Муваффақиятга интилади.
98) Ҳаммадан завқ -шавқ кутади.
99) Бошқаларга ҳўжайнлик қилади.
100) Золим ҳечким билан хисоблашмайди.
101) Қуруқ, олифта.(Одамларни шахсий фазилатларга эмас
даражаси ва ютуқларига қараб баҳолайди.
102) Шухратпараст.
47
103) Шахсиятпараст .
104) Совуқ, раҳмсиз
105) Захарханда, масхараомўз.
106) Ёвуз, шафқатсиз.
107) Кўпинча дарғазаб.
108) Мехрсиз, совуқон
109) Кек сақловчи
110) Руан зиддиятга мойил.
111) Ўжар.
112) Гумондор шубҳали.
113) Журъатсиз, қўрқоқ.
114) Уятчан.
115) Бўйсинишга хаддан зиѐд мойиллиги, итоаткорлиги билан
ажралиб туради.
116) Бўшанг, ландовур.
117) Деярли хеч кимга эътироз билдирмайди.
118) Хираб ѐпишқоқ
119) Васийлика олишларини ѐқтиради.
120) Хаддан ташқари ишонувчан
121) Ҳамманинг диқатига созовор бўлишга харакат қилади.
122) Ҳамма билан келиша олади.
123) Ҳар доим дўстона.
124) Ҳаммани севади.
125) Атрофдагиларга жуда мурувватли.
126) Ҳаммани тинчлантиришга ҳаракат қилади
127) Ўз зарари хисобига бошқалар учун қайғуради.
48
128) Ҳаддан ташқари раҳмдиллиги билан одамларни йўлдан
уради
.
Do'stlaringiz bilan baham: |