7-mavzu. Boshqarishda axborot va kommunikatsiya. Reja: Axborotlar tizimi

 
8. Hujjatlar va uni yuritishni tashkil qilish
Hujjat
— bu boshqarish jarayonini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan voqealar, hodisalar, 
jarayonlar, faktlar to’g’risidagi axborotlarni maxsus materiallarda turli usullar bilan mustahkamlash 
vositasidir. Boshqacha qilib aytganda hujjat — bu narsaning nimaligini, miqdori, sifati va shu 
kabilarni ko’rsatuvchi rasmiylashtirilgan ish qog’ozi yoki kimning kimligini, mashg’ulotini, biror 
tashkilotga a’zoligini tasdiqlovchi ish qog’ozi (pasport, guvohnoma, reyting daftarchasi va h.k.)- 
Hujjatlashtirish deganda biror kimsa yoki narsa haqidagi fikrni yozib, hujjat holiga keltirish, 
rasmiylashtirish tushuniladi. 
Ish yuritnsh — bu korxonalarning o’z funktsiya va vazifalarini bajarish davomida hujjatlar 
ustida olib boradigan ish usullari va jarayonlari majmuasidir. Bu jarayon hujjatlashtirish, ular ustida 
ishlash usullarini o’z ichiga oladi. 
Ishlab chiqarishni boshqarishda foydalaniladigan axborotlarning eng muhim shakli — bu 
yozma axborot, ya’ni huj-jatdir. Hujjatli axborot ishlab chiqarishni boshqarishning barcha 
jarayonlariga singib ketadi. Hujjatlarsiz boshqarishning bironta ham funktsiyasi muvaffaqiyatli 

---

amalga oshmaydi. Barcha boshqarish xodimlari u yoki bu tarzda hujjatli axborotni qayta ishlashda 
band bo’ladilar. Mutaxassislarning anchagina qismi (biznes rejani tuzuvchilar, iqtisodchilar, 
buxgalterlar, statistlar, konstruktor-injenerlar, kotibalar va hokazolar) uchun esa bu ish ular 
mehnatining asosiy mazmunini tashkil etadi. 
Hujjatlashtirish va ish yuritishning ahamiyati ikkita omil bilan belgilanadi. 
Birinchidan, boshqaruv mehnatining umumiy hajmida ish yuritish operatsiyalarinig salmog’i 
katta bo’lib, 30—60 foizgacha yetadi. Yirik va o’rta korxonalarni boshqarish jarayonida minglab 
xilma-xil hujjatlardan foydalaniladi. Ishlab chiqarishga oid operatsiyalarning aksariyati 
xujjatlashtirish yordamida boshlanadi, amalga oshiriladi, nazorat qilinadi, tartibga solinadi va 
nihoyasiga yetkaziladi. 
Ikkinchidan, ish yuritishning ahamiyati korxonaning texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlariga, 
tezkorlikka, boshqaruv xodimining mehnatiga, madaniyatiga, tejamkorligiga va hokazolarga uning 
bevosita ta’sir o’tkazishi bilan belgilanadi. 
Ish yuritish ijroni ta’sirchan nazorat qilishda muxdsh rol o’ynaydi. Hujjatlar yuridik 
ahamiyatga ham ega. Hujjatlashtirish va ish yuritishni yaxshi yo’lga qo’ymay turib, korxonani rejali 
boshqarib bo’lmaydi. 
Korxonalarda xilma-xil va turli-tuman hujjatlardan foydalaniladi. Ularni quyidagicha 
turkumlash mumkin (13-jadval).