Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

4-rasm. Hasharotlar mo‘ylovi x
ill
ari: 
I - qilsimon, 2 - ipsimon, 3, 4 - arrasimon, 5 - taroqsimon, 6 - 
to‘g‘nog‘ichsimon, 7 - cho‘qmorsimon, 8 - duksimon, 9 - plastinka-to‘g‘nog‘ichsimon, 10 - taroq-
tizzasimon,
 
II - noto‘g‘ri tizzasimon, 12 - patsimon, 13 - qildor.
1). Ipsimon mo‘ylov, bunday mo‘ylovning tubidan uchiga qadar bo‘g‘imlari 
bir xil yo‘g‘onlikda bo‘ladi(chigirtkalar, ayrim kapalaklar va suv qo‘ng‘izlarida);
2). Qilsimon mo‘ylov-tubidan uchiga tomon ingichkalashib boradi 
(temirchaklar, qora chigirtkalar, buzoqboshlar, suvaraklar, mo‘ylovdor qo‘ng‘izlar va 
ninachilarda);
3). Marjonsimon mo‘ylov-kalta, yo‘g‘on, ikki uchi yumaloqlangan va aniq 
ko‘rinadigan siqiq bilan bir-biridan ajralib turadigan bo‘g‘imlardan iborat (qora 
qo‘ng‘izlarda);
4). Arrasimon mo‘ylov-bunda bo‘g‘imlarning bir tomoni arra tishi kabi kertik 
bo‘ladi (qirsildoq qo‘ngizlarda);
5). Taroqsimon mo‘ylov-bo‘g‘imlarning bir tomonida uzun-uzun tishlar bo‘ladi 
(ayrim qirsildoq qo‘ngizlarda);
6). To‘g‘nag‘ichsimon mo‘ylov-uchidagi bo‘g‘imlari salgina kengayadi (oq 
kapalaklarda);

---

49 
7). Boshli mo‘ylov-uchidagi bo‘g‘imlari juda yo‘g‘onlashib boshcha hosil 
qiladi;
8). Duksimon mo‘ylov-o‘rta bo‘g‘imlari tubidagi va uchidagi bo‘g‘imlariga 
nisbatan juda yo‘g‘onlashadi;
9). Yaproqsimon yoki yelpig‘ichsimon mo‘ylov, uning uchidagi bo‘g‘imlari 
yaproqcha shaklida bo‘ladi (go‘ng qo‘ngizlari, mart, iyun, qo‘ngizlari va boshqa 
plastinka mo‘ylovli qo‘ngizlarda); 
10). Patsimon mo‘ylov-bo‘g‘imlarining ikki yoki uch tomonida har xil 
uzunlikda o‘simtalari bo‘ladi(kapalaklar, chivinlar va tukli arilarda);
11). Qilchali mo‘ylov-uchta bo‘g‘imidan birida oddiy yoki shoxlangan qilcha 
bo‘ladi;
12). Noto‘g‘ri shaklli mo‘ylov-ayrim bo‘g‘imlarining katta- kichikligi va shakli 
har xil bo‘ladi. 
Hasharotlarning mo‘ylovlari qanday shaklda bo‘lishidan qat'iy nazar, ular 
bo‘g‘imlarga bo‘lingan. Bo‘gimlarning soni har xil: 2-3 tadan tortib, bir necha 
o‘ntagacha yetishi mumkin. Lekin ularning uzunligi har xil. Ba'zi hasharotlarning 
mo‘ylovlari ularning tana uzunligidan ikki va undan ham ortiqroq uzun bo‘ladi 
(mo‘ylovdor qo‘ngizlar, temirchaklar).
Mo‘ylovlari to‘g‘ri yoki burchak hosil qilib egilgan bo‘lishi mumkin, burchak 
hosil qilib egilgan mo‘ylov tirsakli mo‘ylov deb ataladi. Tirsakli mo‘ylovning asosiy 
bo‘g‘imi juda uzun, boshqa bo‘g‘imlari esa qisqa va burchak hosil qilib asosiy 
bo‘g‘imga qarab egilgan bo‘ladi.
Tashqi muhitdan qabul qiladigan ovqatning holatiga va xiliga qarab 
hasharotlarning og‘iz organlari shakli o‘zgaradi. Hasharotlarning og‘iz organlari 
asosan yuqori lab, uch juft og‘iz o‘simtalari va tomoq osti bo‘g‘inlaridan tuzilgan. 
Ular kemiruvchi yoki so‘ruvchi tipda tuzilgan bo‘lib, qattiq yoki suyuq ovqat bilan 
ovqatlanadi.
Umuman olganda hasharotlarning og‘iz apparati kеmiruvchi, kеmiruvchi-
so‘ruvchi, so‘ruvchi, sаnchib-so‘ruvchi va yalоvchi tiplardа tuzilgаn (5-rasm).